Terwijl in Nederland de politieke aandacht rond het Binnenhof blijft cirkelen, dendert de EU door met vergroeningsplannen. De Renovation Wave moet op enorme schaal verduurzaming van bestaande gebouwen stimuleren. Maar hoe zorg je dan dat het snel en slim gebeurt? Daar hebben deze ondernemers wel ideeën over.
Ruim een half jaar geleden presenteerde de Europese Commissie een plan om bestaande gebouwen energiezuiniger te maken, de Renovation Wave. Dat moet helpen om te zorgen dat Europa in 2050 klimaatneutraal is. Dat er nu naar de 'gebouwde omgeving' wordt gekeken, is niet zo gek. Meer dan een derde van de broeikasemissies komt daar vandaan. En zo’n 75 procent van de Europese gebouwen is niet energie-efficiënt. Het tempo om daar verandering in te brengen is veel te laag: jaarlijks krijgt slechts 1 procent van alle gebouwen een verduurzamingsrenovatie. Dus goed dat de Europese Commissie er werk van wil maken, vinden ook betrokkenen uit de sectoren die zich met verduurzaming bezighouden. Al hangt er wel een prijskaartje aan: de Commissie schat dat jaarlijks ongeveer 275 miljard euro aan extra investeringen nodig is. Geld dat voornamelijk moet komen via de bestaande EU-fondsen, nationale begrotingen en gunstige groene leningen.
En – niet onbelangrijk – er zijn nogal wat belemmeringen om renovatie van de bestaande gebouwen van de grond te krijgen. De komende maanden presenteert de Commissie een uitgebreide reeks beleids- en regelgevingsmaatregelen om die belemmeringen weg te nemen. Deze vier ondernemers hebben wel suggesties voor dat pakket.
De verfmaker: Zorg dat de terugverdientijd korter wordt
'De verduurzaming in Europa gaat veel te langzaam’, zegt Jesse Martens, hoofd global public affairs van AkzoNobel. Hij volgt de Green Deal van Timmermans en de Renovation Wave al vanaf het begin. 'Zonder verduurzamen van de gebouwde omgeving gaan we de klimaatdoelen niet halen. Dat weten we al lang en daar ligt ook een kans. De Renovation Wave moet dat proces versnellen.'
Dan moet volgens Martens de Renovation Wave de juiste richting op gaan. 'De EU heeft met de Renovation Wave een gigantisch programma gelinkt aan economisch herstel. Daarmee kunnen wij, Europese bedrijven, leidend worden in de wereld', denkt de AkzoNobel-man. 'Maar dan moeten de overheden de fondsen wel goed inzetten. Je moet andere keuzes maken bij renovatie en onderhoud. Laten we bijvoorbeeld meer vanuit levensduurperspectief kijken in plaats van aanschafkosten. En als je dan kijkt wie de aanjager kan zijn, dan is de overheid wel de grootste vastgoedeigenaar van Nederland. De regering moet nog een plan indienen bij de Europese Commissie voor het Europees herstelfonds, dus wat mij betreft maakt ze daarin een groot punt van de Renovation Wave.'
'heel veel technieken om te vergroenen zijn er al: waarom doen we dat dan niet?'
Ondanks wat de enorme fondsen misschien suggereren, is verduurzamen op zich niet moeilijk, vindt Martens. 'Heel veel technieken om gebouwen te vergroenen zijn er al. Wat ik vooral interessant vind is: waarom doen we dat dan niet? Het is relatief simpel om duurzame verf te kiezen en het is relatief simpel om mee te doen met digitaal energiemanagement. Ik zie veel parallellen met het stimuleren van zonnepanelen. Als de terugverdientijd wordt bekort, bijvoorbeeld met subsidies of belastingmaatregelen, ga je zien dat verduurzaming ineens veel interessanter wordt.'
De bouwers: Maak ‘t haalbaar en betaalbaar
Als het aan René Meyboom, die voor Bouwend Nederland in Brussel de Europese regelgeving volgt, ligt moet 'renovatie' breed gezien worden. 'Je zou het holistisch kunnen noemen', legt hij uit. 'Kijk naar het hele gebouw en zijn omgeving. Pak renovatie niet alleen energietechnisch aan, maar kijk ook naar veiligheid en eventueel asbestsanering.'
Waar Meyboom zich wel zorgen over maakt is de snelheid waarmee Europese regelgeving misschien wordt doorgezet. Nederland heeft sinds 1 januari de zogenoemde BENG-wetgeving ('Bijna-EnergieNeutraal Gebouw') voor nieuwbouw. Die is gebaseerd op een EU-richtlijn en had eigenlijk uiterlijk 20 maart 2020 al in moeten gaan van Brussel. In de Renovation Wave zijn de normen uit die richtlijn fors opgehoogd. 'Bouwbedrijven zijn nog aan het wennen aan de nieuwe BENG-regels', zegt Meyboom. 'Nu de EU de doelstelling voor bestaande bebouwing heeft verhoogd, moet de BENG opengebroken worden om die nieuwe normen in te voegen. In de BENG hebben we afgesproken dat maatregelen betaalbaar moeten zijn en juist daar hebben we nu twijfels over. De ervaring met duurzaamheidsinitiatieven is dat ze niet gepaard gaan met een goede financiële onderbouwing. Wie gaat dat betalen?'
'verduurzamen is als leren fietsen: rustig aan maar blijf enthousiast'
Wat niet wil zeggen dat Meyboom niets ziet in de Renovation Wave. Integendeel. 'Dat het primair gericht is op publieke gebouwen, vind ik goed. De overheid kan het voortouw nemen als launching customer. Zij heeft meer dan genoeg mogelijkheden om dat te doen. Particulieren zou je moeten verleiden, dat is altijd beter dan dwingen. Dat kan met subsidies, gunstige leningen of met fiscale maatregelen.'
Het probleem met die laatste paar extra procenten verduurzaming, zit 'm erin dat het steeds moeilijker wordt. Het laaghangend fruit is snel geplukt, maar die extra 15 procent die de Europese Commissie nu wil, gaat meer dan 15 procent extra kosten. 'Laten we dit stap voor stap doen', zegt Meyboom. 'Dit verduurzamingsproces is als leren fietsen: rustig aan beginnen. Maar blijf enthousiast en ambitieus. We moeten een serieus probleem tackelen.'
Dit is wat de EU wil doen met de Renovation Wave:
De lampenfabrikant: Begin met energie besparen
'We komen straks uit een crisis en bedrijven hebben belang bij stimulans', zegt Thomas Leenders van Signify, naar eigen zeggen marktleider in slimme verlichting. Het bedrijf is de verzelfstandigde lichtdivisie van Philips. 'De Renovation Wave biedt enorm veel kansen voor bedrijven. Ook internationaal. Veel Europese verduurzamingsfondsen gaan naar zuidelijke lidstaten, bijvoorbeeld voor infrastructuur. Nederlandse bedrijven kunnen daaraan heel gericht bijdragen.'
Nu is het beleid in zijn ogen teveel gericht op energieopwekking. 'Als Nederland nu met een big bang over zou gaan op 100 procent ledverlichting, dan scheelt dat 3,5 megaton uitstoot. Laat dat nu net het doel zijn van de klimaattafel Gebouwde Omgeving in het klimaatakkoord.' Leenders weet ook wel dat het tamelijk voor de hand ligt dat hij pleit voor meer gebruik van led, maar de cijfers liegen er niet om. '13 procent van al het energieverbruik in de wereld komt van licht. Als we in de EU in één klap over gaan op ledverlichting, kunnen we 269 energiecentrales sluiten. Rijkswaterstaat gebruikt nog maar bij 8 procent van zijn wegen led. Gemiddeld gaat de helft van de gemeentebegroting op aan straatverlichting. En een gemiddeld huishouden heeft 40 lichtpunten: als dat de overstap zou maken naar led, dan vergt dat weliswaar een investering, maar die is na twee jaar wel terugverdiend.'
'Als we in de EU overgaan op ledverlichting, kunnen we 269 energiecentrales sluiten'
Hij wil maar zeggen, soms hebben zij van wc-eend wel gelijk als ze wc-eend aanbevelen. 'Ga eerst nadenken over energie besparen voordat je plant hoeveel duurzame energie je moet opwekken. Ik ben niet de enige die dat zegt. Metaalbrancheorganisatie FME heeft Berenschot een onderzoek laten doen en zij concluderen dat je door energiebesparing 6 megaton CO2 kunt besparen in 2026.'
Het liefst ziet Leenders een radicaal andere benadering. 'De regel voor gebouwen is nu: als een bedrijf de maatregel binnen vijf jaar kan terugverdienen, móet je die toepassen. Ik zou zeggen: maak daar een verduurzamingspercentage van. Als de maatregel meer dan 50 procent zuiniger is, is die verplicht. Dan ga je kijken naar de complete lifecycle van een aanpassing.'
Ook Leenders ziet een actieve rol van de overheden bij de verduurzaming. Niet alleen als het gaat om stimuleren via subsidie en belastingvoordeel ('verduurzaming moet betaalbaar blijven voor iedereen'), maar ook als opdrachtgever en als aanjager van innovatie. 'Nederlandse bedrijven zijn hartstikke goed. Wij krijgen over ter wereld podia om de energietransitie uit te leggen. We kunnen het groene gidsland van Europa worden.'
Huursector: Zorg dat het ook echt van de grond komt
Woningcorporaties willen maar wat graag verduurzamen. Zij hebben 2,4 miljoen huurwoningen in hun beheer. De Renovation Wave uit Brussel komt dus als geroepen. Europa-expert Robin van Leijen van brancheorganisatie Aedes ziet drie randvoorwaarden om de Renovation Wave tot een succes te maken. Die zitten niet per se ingebouwd in de huidige aanpak en daar maakt Aedes zich zorgen over.
'De EU-voorstellen moeten nationaal beleid worden is de bedoeling. In Nederland is al nationaal beleid, het Klimaatakkoord. Het is niet handig als de EU en het Klimaatakkoord langs elkaar gaan lopen. Wat dat betreft moet er ruimte zijn voor nationaal maatwerk. One size fits all voor 27 lidstaten is sowieso onhandig, daarvoor zijn de landen te verschillend. Het moet geen regulation wave worden.'
Een tweede punt is dat investeren in duurzaamheid nu kan betekenen dat er minder financiële ruimte overblijft om te investeren in nieuwbouw. Daar moet wel rekening mee gehouden worden, zegt Van Leijen. 'En als we gaan verduurzamen, doen we dat nu kostenneutraal voor de huurder. Dat wil niet zeggen dat dat kostenneutraal is voor ons, de verhuurders. Wil je de verduurzaming snel uitrollen dat moeten wij ons financiële plaatje wel rond kunnen maken.'
'wil je verduurzaming snel uitrollen dan moet het financiële plaatje rond zijn'
Het derde punt waar Van Leijen zich zorgen over maakt is hoe de overheid denkt haar stimuleringsplannen te financieren. 'Er wordt gewezen naar het EU-herstelfonds, waar historische bedragen beschikbaar zijn. Het is nog totaal onduidelijk hoe de Nederlandse overheid dit wil inzetten. Het is mede daarom dat wij met andere partijen een brief naar de Tweede Kamer hebben geschreven waarin we pleiten voor het instellen van een isolatiefonds. Wij denken dat daar 2 miljard euro voor nodig is. Een miljard voor de complete huursector en een miljard om eigenaren van woningen te helpen.'
Dat de Europese Commissie vaart zet achter verduurzaming vindt Van Leijen goed. 'Maar het lijkt ons wel verstandig om een impact assessment te maken voordat iedereen aan de slag gaat. Wat moet er gebeuren? Wat zijn de gevolgen op andere terreinen? Hoe gaan we het betalen? En kúnnen we het ook doen met de mensen die we voorhanden hebben? Voor je het weet zit je met een financieel gat en gebeurt er niets. We moeten de dingen doen die we afgesproken hebben met het budget dat daarvoor beschikbaar is.'
Op de hoogte blijven van onze beste artikelen? Schrijf je dan gratis in voor onze nieuwsbrief.
