Deze huurbaas wil woningen energieneutraal maken. Maar hij loopt vast

Woningcorporaties maken te weinig woningen energieneutraal, is de kritiek. Maar we doen wat we kunnen, zegt directeur René Scherpenisse van woningcorporatie Tiwos. Hij heeft last van een inhalige en wispelturige overheid. En weerspannige huurders. ‘De believers zijn ver in de minderheid.’

Woningcorporaties laten 400 miljoen euro subsidie verstoffen die is bedoeld om huurwoningen te verduurzamen, waarschuwde branche­organisatie Bouwend Nederland-voorzitter Maxime Verhagen medio maart. De corporaties werken veel te langzaam bij het energiezuinig maken van hun panden, zei hij. In het huidige tempo wordt de doelstelling uit het Energieakkoord om voor 2020 te zorgen dat alle huurhuizen gemiddeld een energielabel B hebben, zo niet gehaald.

Meneer Scherpenisse, u werkt te traag.
‘We werken helemaal niet te traag. Bij ons, en ik weet zeker ook bij andere corporaties, staat verduurzaming hoog op de agenda. Maar er is veel aandacht voor betaalbaarheid van verduurzaming. Wij hebben magere jaren achter de rug en dat geldt vooral voor onze doelgroep. Als de energieprijzen stijgen, gaat verduurzaming weer sterker spelen.’

Verhagen heeft toch geen ongelijk?
‘Nee, wij halen de ambitie ook niet. Maar wat Maxime heel goed weet, is dat de verhuurderheffing een enorme spelbreker is. Sinds 2014 haalt de overheid jaarlijks ruim 1,5 miljard aan investeringsvermogen uit de markt.
Heel concreet: wíj moeten als middel­grote verhuurder elk jaar 6 miljoen euro cash overmaken aan het Rijk. Als branche hebben we altijd tegen de overheid gezegd: Ga dat bedrag niet blind weg­halen, maar verplicht cor­poraties daar milieu-investeringen voor te doen.’
Scherpenisse begrijpt Verhagen en de toch al geplaagde bouwsector wel een beetje. Hij is het ook wel eens met de noodkreet dat het te langzaam gaat, maar Verhagen moet echt naar Den Haag kijken, vindt hij en niet naar de woningcorporaties. ‘Voor de bv Nederland is de impact enorm’, zegt Scherpenisse. ‘Het is laagconjunctuur en corporaties zijn gewend om dán te investeren. We hebben nu een historisch lage rente. Vorig jaar heb ik nog een lening van 7 miljoen euro afgesloten tegen 0,7 procent. En precies op dit moment wordt een deel van de onze investeringsstroom weggehaald. Het heeft onze branche, ook mijn corporatie, jaren gekost om die verhuurdersheffing op te vangen in de bedrijfsvoering. Je ziet nu de investeringen langzaam weer toenemen.’

Wie is René Scherpenisse
René Scherpenisse is directeur-bestuurder bij de Tilburgse woningcorporatie Tiwos. Hij is geboren en getogen in Rotterdam, maar woont al sedert 1979 in Tilburg. Opgeleid als opbouwwerker werkte hij vanaf 1984 in diverse functies in de volkshuisvesting. Scherpenisse is sinds 2012 bestuurslid van Aedes, de belangenvereniging van woningbouw­corporaties. Hij was eerder onder meer directeur bij de Stuurgroep Experimenten Volkshuisvesting (SEV), adviesbureau Atrivé en Woonbron.

Nu krijgt Den Haag de schuld, het cirkeltje is rond.
‘Eerlijk gezegd is het een wonder dat wij als sector hebben gedaan wat we hebben gedaan. De regelgeving veranderde de afgelopen jaren zo vaak dat we tegen de klippen op werkten. Sinds 1 januari zijn we verplicht om huurders passen toe te wijzen. Wie huurtoeslag ontvangt, mag alleen in woningen onder een bepaalde huurgrens (580 euro per maand; red.). Tot vorig jaar was er een grijs gebied om die grens ‘te omzeilen’, zodat we na verduurzaming een paar tientjes huurverhoging konden berekenen zonder dat dat ten koste ging van de toeslag voor de huurder. Dat mag niet meer, dus moeten we onze investering via een andere weg terugverdienen. Daarmee is wel een hele businesscase om zeep geholpen. Zo is de prikkel om te investeren wel weg.’

‘Waar blijft die vernieuwing en innovatie in de bouw dan?’

En die subsidie dan waarover Verhagen het had?
‘Is die subsidie om verduurzamen te stimuleren er eindelijk, worden tijdens de aanvraagperiode de spelregels veranderd. Wie helemaal te goeder trouw een aanvraag had gedaan, werd bijna als fraudeur weggezet en kreeg advies de aanvragen weer in te trekken. De overheid wil nu bijvoorbeeld dat in plaats van voor één referentiewoning per complex voor alle individuele  woningen precies wordt vastgesteld wat het label is en moet worden. Omdat alle woningen verschillend zijn, worden voor onze zevenduizend woningen de uitvoeringskosten van die controle enorm. Ik vind echt dat het zo een puinhoop is geworden.’
Het moet ook allemaal wel erg snel, vindt de Tilburgse corporatiedirecteur. ‘Verduurzaming moet ingepast worden in de plannen voor groot onderhoud. Dat doe je één keer per tien of per vijftien jaar. Veel woningen zijn nu eenmaal na 2020 aan de buurt. Het gebeurt dus wel, alleen niet binnen vier jaar, maar een beetje later. Dat onderhoud vooruit halen zou de kosten onevenredig hoog maken ten opzichte van de investeringen.’ En dan valt het misschien wel weer mee met die traagheid, wil hij maar zeggen. ‘Alles wát we konden doen, hebben we gedaan. Van onze zevenduizend woningen zijn sinds 2010 bijna twaalfhonderd opgewaardeerd naar energielabel B.’

Krijgt u nu geen last met ongeduldige huurders?
‘Verduurzamen gebeurt echt niet op huurdersverzoek. Veel huurders ver­trouwen de cijfers niet. Psychologisch is het voor hen een lastig dingetje: nu maandelijks 20 euro meer huur betalen om er straks 30 euro per maand op vooruit te gaan. Veel oudere huurders zien ook gewoon op tegen de toestand, al klinkt dat misschien gek. De kozijnen moeten eruit, de gevels geïsoleerd. Soms moet er iets gebeuren met de plafonds. Die mensen maken zich zorgen om hun meubels. De believers zijn ver in de minderheid.’
Sterker nog, er zijn mensen die sowieso niets zien in een opwaardering, weet Scherpenisse. Dan maar tocht. ‘Wij hebben nog wat net-na-de-oorlogse portiekflatjes. Dat zijn driekamerflatjes van 400 euro per maand. Daar is heel veel vraag naar, juist omdat ze zo goedkoop zijn. Die mensen zeggen echt: ‘Laat de huren maar laag, ik trek wel een extra trui aan.’ Misschien moeten we er maar gewoon naartoe dat we dan willens en wetens een klein aantal dikke-truien-woningen hebben.’

Op die manier is het voor woning­corporaties moeilijk om de vereiste 70 procent van de huurders achter het verduurzamen van een woningcomplex te krijgen. Gaat het allemaal nog wel lukken dan met die verduurzaming?
‘Met nieuwbouw hebben we geen probleem. Daar is label A++ bijna standaard. Wij gaan bij nieuwbouw al uit van nul-op-de-meter. Ik denk zelf dat corporaties op termijn de woningen met label G gewoon niet meer kúnnen verhuren. Te duur in gebruik. Maar ik zou het een goed idee vinden als Bouwend Nederland zich achter ons pleidooi met de woonbond en de Vereniging Nederlandse Gemeenten zou scharen om de verhuurdersheffing verstandig in te zetten. Er ligt hier een win-win-win-situatie voor huurders, verhuurders en bouwsector. Het is zó makkelijk om te roepen dat wíj het fout doen. Als ik ook eens een jij-bak mag plaatsen naar Maxime: Waar blijft die vernieuwing en innovatie in de bouw? Dat mag ook wel een tandje harder, ik zie er niet veel van op mijn bureau. Op dit moment zitten de woningbouwcorporaties in de hoek waar de klappen vallen. Ik nodig Maxime graag uit om bij ons in Tilburg een kijkje te nemen zodat hij kan zien wat we allemaal doen. Als hij daarna klaagt, is dat dan tenminste gefundeerd.’

Kassa voor het Rijk: verhuurdersheffing loopt zelfs op tot 2 miljard
De verhuurdersheffing is de belasting die de overheid aan verhuurders met meer dan tien woningen oplegt en die wordt berekend op basis van de WOZ-waarde van de sociale huurwoningen. Het kabinet zal in 2016 een bedrag van 1,59 miljard euro aan verhuurdersheffing ontvangen. Verwacht wordt dat de heffing in 2018 is opgelopen tot minstens 2 miljard euro.