'Die neiging haar te beschermen is nooit verdwenen'

09-01-2024

Jan-Hein en Marieke, twee van de drie kinderen van Jan Schouten – oprichter van het Zaltbommelse opleidings- en trainingsinstituut Schouten & Nelissen – traden met enige vertraging in hun vaders voetsporen. ‘Hij was nogal eh… veel.’

 

Jan-Hein (52) 

‘Toen ik werd gevraagd bestuursvoorzitter te worden, heb ik Marieke gebeld en gevraagd: ‘Zus, doe je mee?’ Ze had bewust afstand van het familiebedrijf genomen door in Amsterdam te gaan wonen en een prachtige carrière als sales-manager bij het internationale koeriersbedrijf DHL op te bouwen. Ik koos, met het opzetten van diverse internetbedrijven, in eerste instantie óók voor een andere route, maar nu voelde het alsof de rivier me op de juiste plek had gebracht. Pa was inmiddels 75 en ik had mezelf als ondernemer in de internetwereld bewezen. Het momentum was daar.’ 

‘Mijn vader was opgeleid tot psycholoog. In de jaren ’70 verzorgde hij voor de AVRO een programma waarin hij de televisiekijkers leerde, aan de hand van een aantal geacteerde scenes, assertief te zijn. Bij ons aan de keukentafel werd het bedrijf dat daar uit voortkwam opgebouwd en groot gemaakt. Hij heeft de passie voor het werk absoluut aan ons doorgegeven, maar toch… Kijk, je hebt van die bedrijven waar een verstikkende cultuur kan ontstaan door ingewikkelde familieverhoudingen, maar bij ons was het nogal overzichtelijk: onze ouders hadden onbetwist de leiding. Als kind in de zaak meedraaien, betekende steeds in onderhandeling moeten, spanning en frictie. Zeker met iemand zoals mijn vader die – hoe zal ik dat zeggen? – nogal eh… veel was.’ 

 

'Ik groeide op als een soort herdershond die de boel bij elkaar probeerde te houden'

 

‘Ik was 4 toen mijn moeder overleed. De eerste jaren na haar dood zijn erg zwaar voor me geweest. Ik had alleen mijn vader die ik, hoe dan ook, te vriend moest zien te houden. Na een paar jaar leerde hij Anne kennen en werd de tweede helft van ons gezin gesticht. Ik kreeg er broer Willem en zus Marieke bij en groeide op als een soort herdershond die de boel bij elkaar probeerde te houden. Deze groep mocht ik niet kwijtraken, ik wilde nooit meer alleen zijn.’  

‘Voor mij was het vanzelfsprekend dat ik, toen ik ouder werd, Marieke overal mee naartoe nam. Het leeftijdsverschil werd steeds minder belangrijk, ook al is ze altijd, tot op de dag van vandaag, mijn kleine zusje gebleven. Die neiging haar te beschermen is nooit verdwenen.’  

‘Het was moeilijk haar te zien vertrekken, maar ik wist tegelijkertijd dat ze niet anders kon; ik had net zo goed geprobeerd uit de schaduw van mijn ouders te treden. Tot een paar jaar geleden die ruimte ontstond en ik onmiddellijk wist wat me te doen stond: mijn zus terughalen naar het nest. Ze deelde de missie, we wáren al bondgenoten. De afhankelijkheid die ik bij mijn vader voelde – het oude verdriet van de halve wees – ontbreekt in onze relatie helemaal. Ik kan eerlijk tegen Marieke zijn. We houden onvoorwaardelijk van elkaar.’ 

Dominant en onstuimig aanwezig, dat was vader Jan Schouten. 'Maar hij was ook iemand die ons aanspoorde groot te dromen, alles aan te pakken'
Dominant en onstuimig aanwezig, dat was vader Jan Schouten. 'Maar hij was ook iemand die ons aanspoorde groot te dromen, alles aan te pakken'
Foto: Dida Mulder

Marieke (43)  

‘Weet je waar ik altijd heftig op aansla? Als mensen zeggen dat Jan-Hein mijn halfbroer is. Zo mag dat officieel dan wel heten, maar hij is gewoon mijn grote broer. Vroeger was hij mijn beschermer. Ik keek tegen hem op. Mijn klasgenootjes waren – heel irritant – allemaal een beetje verliefd op hem. Hij heeft er ook voor gezorgd dat ik meer vrijheden kreeg. Mijn ouders waren best strikt met de klok, maar als ik met Jan-Hein meeging was het altijd goed. Nu denk ik wel eens: jeetje, hij nam me de hele tijd op sleeptouw, maar kennelijk was ik ook gezellig, iemand die je er goed bij kon hebben.’ 

 

'Ik móest weg uit dat mannengezin'

 

‘Ik weet hoe lastig het voor hem was mij te zien vertrekken, maar ik móest weg uit dat mannengezin en ik wilde bovendien wel iets meer zien dan Zaltbommel. Mijn vader was onstuimig aanwezig. Hij was erg dominant, maar ook iemand die ons aanspoorde groot te dromen, alles aan te pakken. Ik denk dat hij ook goed begreep dat ik destijds nog niet bij het familiebedrijf kon of wilde werken. Toen Jan-Hein me in 2017 belde, zei ik onmiddellijk 'ja'. Ik had dan wel afstand genomen, maar de verbinding met de familie was ik nooit kwijtgeraakt.’  

‘Jan-Hein, Willem en ik, los van onze ouders: dat voelde als iets vanzelfsprekends. Als er onenigheid is, kunnen we dat heel makkelijk uitspreken. Het kan soms even knallen, maar langer dan twee minuten duurt het nooit. Ik vind het niet erg als Jan-Hein me ergens op aanspreekt, zo van: ‘Zus, dat doe je niet zo handig’. Van hem kan ik het hebben. Hij heeft meer ervaring, meer kennis en kunde. Jan-Hein is echt een ondernemer, iemand die je kan duwen zonder dat je er een naar gevoel van krijgt. Ik ben eerder van de verbindende, zachte kant, een soort thermometer van het bedrijf die in de gaten houdt of mensen zich nog prettig voelen. Het heeft ongetwijfeld te maken met mijn positie binnen ons gezin: het middelste kind, het enige meisje.’  

‘Door het overlijden van papa hebben we het vaak over vroeger. Ik zie nu, beter dan ooit, hoe moeilijk die vroege kinderjaren voor Jan-Hein moeten zijn geweest. Misschien dat ik daardoor ook altijd zíjn beschermer heb willen zijn. Je hoort erbij. Wij horen bij elkaar. Binnenkort gaan we weer een weekend met z’n drieën weg. Dat is echt goud! Mijn broers doen zoiets vaker. Ik heb vriendinnen die, wat dat betreft, moeilijker in beweging zijn te krijgen. Misschien gaat het mij wel makkelijk af omdat ik thuis heb gezien hoe je dat doet: een beetje ruimte pakken voor jezelf.’ 

Allemaal familieNederland telt duizenden familiebedrijven, maar hoe is het eigenlijk om in zo’n bedrijf te werken met je vader, zus, dochter, moeder, broer of neef? Levert dat vaak spanning op, of begrijp je elkaar ook zonder woorden? Forum spreekt ondernemende familieleden, over hun drijfveren en relatie met elkaar. Lees onderaan deze pagina andere afleveringen uit de serie. 

Op de hoogte blijven van onze beste artikelen? Schrijf je dan gratis in voor onze nieuwsbrief.