De Staat van de Unie 2024

Op 1 december 2023 bood minister van Buitenlandse Zaken Hanke Bruins Slot namens het Kabinet de ‘Staat van de Unie 2024’ aan de Voorzitter van de Tweede Kamer aan. In de Staat van de Unie beschrijft het kabinet elk jaar de Europese agenda vanuit Nederland perspectief en geeft daarbij aan welke Europese dossiers prioriteit hebben. Hieronder volgt een korte uiteenzetting van de boodschap die door de Staat van de Unie 2024 heen klinkt.

Allereerst is het een zeer pro-Europees verhaal, dat net iets meer dan een week na de uitslag van de Tweede Kamer verkiezingen is gepresenteerd. Er wordt een nieuwe wereld geschetst ten opzichte van de laatste Europese verkiezingen in 2019 waarbij de EU voor grote en urgente uitdagingen staat die de Europese uitbreiding hoog op de agenda hebben gezet. De EU “maakt een transitie door op weg naar geopolitieke volwassenwording”. In dat kader schets het kabinet vier thema’s die de EU als uitgangspunt zou moeten nemen de komende jaren:

Een Unie die welvaart en weerbaarheid vergroot en de groene en digitale transitie versnelt.

Als eerste wordt de interne markt genoemd, om het politiek-economische fundament van de EU te verstevigen met als klassiek thema het belang van het gelijke speelveld. Een sterke interne markt, zo stelt het kabinet, is weerbaar, duurzaam, eerlijk en concurrerend. De toekomstbestendige duurzame Europese Unie die het kabinet voor ogen heeft is nadrukkelijk groen én eerlijk waarbij iedereen vruchten van sociale en economische samenwerking moet kunnen plukken en de klimaatkosten en -baten rechtvaardig verdeeld moet worden. Het kabinet ziet de groene en digitale transities als een kans voor de EU om zich te positioneren op een wereldtoneel met schuivende machtsverhoudingen.

Een sterke, geopolitieke Unie die zich vol vertrouwen handhaaft op het wereldtoneel.

Om een sterkere positie in te kunnen nemen op het wereldtoneel, ziet het kabinet een belangrijke rol weggelegd voor een meer geïntegreerde aanpak in het Gemeenschappelijk Buitenland- en Veiligheidsbeleid (GBVB). In dat kader wordt ook de verdere ontwikkeling van de defensie-industrie genoemd die complementair is aan de EU-NAVO samenwerking. De EU moet stevig investeren in relaties met andere landen en regio’s, bijvoorbeeld in de vorm van handelsakkoorden. Dit is ook van belang om veiligheid en stabiliteit te kunnen blijven bieden in een veranderende wereld.

Een Unie verankerd in democratie en de rechtstaat en verbonden door gedeelde waarden

In het licht van mogelijke EU-uitbreiding benadrukt het kabinet dat de fundamentele waarden als rechtstaat, democratie en grondrechten zijn vervlochten met de identiteit van de EU. Deze moeten beschermd en verstevigd worden en een uitgangspunt vormen van het toetredingsbeleid. Ook ondersteunt het kabinet de recente voorstellen die bijdragen aan de modernisering van het EU-besluitvormingsproces.

Een daadkrachtige Unie met capaciteit om transities uit te voeren en resultaten te boeken

Een daadkrachtige Europese Unie die de groene en digitale transitie tot een succes kan brengen is er één met een moderne EU-begroting waarin slimme budgettaire keuzes worden gemaakt. Een Unie waarin de Commissie tevens oog heeft voor het grote verschil in impact van EU wet- en regelgeving, tussen maar ook binnen lidstaten. In dat kader zijn heldere impact analyses essentieel. Wat betreft nieuwe regelgeving houdt het kabinet vast aan het one in one out principe.

Afrondend stelt het kabinet dat het een kerntaak blijft om Nederlandse burgers te informeren en te betrekken bij de Europese Unie. Juíst met de verkiezingsuitslag van 22 november en met het oog op de aanstaande Europese Verkiezingen in juni, valt deze taak absoluut niet te onderschatten.