KRW, hoe staat het ermee?

Nieuws over het Actieprogramma KRW Chemische stoffen bedrijfsleven van VNO-NCW en MKB-Nederland - juli 2024

Waterkwaliteit staat steeds hoger op de agenda. Er zijn zorgen over chemische stoffen in het water die er van nature niet in voorkomen. Voor waterkwaliteit geldt sinds 2000 Europese regelgeving. In 2027 is er een deadline voor een aanzienlijke groep chemische stoffen.

Halen we de KRW-deadline van 2027? En zijn we voorbereid op de deadlines die ná 2027 komen? Het antwoord is zonder uitzondering ‘Nee’. Tenzij overheid én bedrijfsleven méér maatregelen treffen. Om die reden startte de overheid (Rijk en Regio) in 2023 met het KRW-impulsprogramma. Het actieprogramma van VNO-NCW en MKB-Nederland is er een onderdeel van. In deze nieuwsbrief kijken we waar we staan en wat er nog te doen valt.

KRW: De Kaderrichtlijn Water (KRW) is Europese wetgeving die sinds 2000 van kracht is om waterkwaliteit te normeren en te beschermen. Nederland heeft zich tijdens zijn EU-voorzitterschap sterk ingezet voor de totstandkoming van de KRW. De aanleiding was onder meer het zwaar verontreinigde rivierwater dat vanuit buurlanden de Nederlandse delta binnenkwam.

Standpunt: VNO-NCW en MKB-Nederland onderkennen de bedreiging van de Nederlandse waterkwaliteit. Veel is al gedaan door het bedrijfsleven, maar veel moet ook nog gebeuren. Elke emissie (= uitstoot) van een KRW-stof beperkt de mogelijkheid van een duurzame bedrijfsvoering en een gezond bedrijfsleven. De ruimte om chemische stoffen te lozen op water is al klein en neemt in de toekomst nog verder af. Geen maatregelen treffen is geen optie.

KRW-Actieprogramma VNONCW en MKB-Nederland: Het actieprogramma is gericht op branches en bedrijven die met KRW-stoffen werken die terecht (kunnen) komen in oppervlaktewater en grondwater. Het actieprogramma biedt voorlichting en ondersteuning. VNO-NCW en MKB-Nederland werken samen met kennisinstellingen en overheden.

Wat we nu weten

Begin 2024 vond het eerste KRW-seminar van VNO-NCW en MKB-Nederland plaats. De opkomst was groot. Naast presentaties was er ruime gelegenheid voor vragen. De informatie die we tot nu toe hebben verzameld vindt u in hoofdlijnen hieronder.

Chemische stoffen die in 2027 aan de KRW-eisen moeten voldoen
De KRW kent twee principes. De kwaliteit van water (oppervlaktewater en grondwater) mag niet achteruitgaan (1) en water moet aan alle KRW-eisen voldoen, waaronder limieten voor chemische stoffen (2). Dit heeft gevolgen voor alle ondernemers die werken met chemische KRW-stoffen die met water in aanraking komen. Voor elke stof geldt een norm en per waterlichaam wordt bijgehouden hoeveel erin voorkomt.

Er zijn 42 stoffen die in 2027 aan de KRW-eisen moeten voldoen (scroll naar beneden naar de link van het memo waar de stoffen in staan). Van die 42 weten we inmiddels dat het stoffen zijn waarvoor specifiek het bedrijfsleven extra maatregelen moet treffen om de deadline van 2027 te halen.

Bij de bestrijdingsmiddelen gaat het in het KRW-Actieprogramma van VNO-NCW en MKB-Nederland om de producenten van de bestrijdingsmiddelen, niet om de gebruikers (landbouw). Voor de gebruikers van bestrijdingsmiddelen is een apart actieprogramma opgezet binnen het KRW-Impulsprogramma van Rijk en Regio.

Let op: 2027 is een tussenstap. De lijst met stoffen wordt steeds uitgebreider. Voor 2033 geldt een langere lijst en voor 2039 een nog langere lijst. Het uiteindelijke doel is 'Zero Pollution' van het water in 2050.
Informatie van de Europese Unie vindt u in het Zero Pollution Action Plan van de Europese Commissie

Wat betekent de KRW voor een individuele onderneming?
Het bedrijfsleven kan niet op een uniforme wijze met de KRW aan de slag. Elk bedrijf heeft een unieke geografische locatie die vaak bestaat uit een combinatie van land en (aangrenzend) water. Dit zorgt ervoor dat het effect van de KRW per bedrijf verschilt. De opgave - zeg maar gerust uitdaging - van de KRW is dat elk bedrijf moet onderzoeken of de waterkwaliteit ter plekke voldoende wordt beschermd volgens de definitie van de KRW (geen achteruitgang en voldoen aan limieten per stof).

Wat meten bedrijven?
Nederland telt duizenden bedrijven die water benutten als proceswater en om op te lozen. Deze bedrijven hebben hiervoor een vergunning of vallen onder algemene regels (met veelal een meldingsplicht). Ook meten zij hun emissies. In het algemeen kan worden gezegd dat grotere bedrijven hun emissies kennen en meten. Bij kleinere bedrijven ontbreekt in bepaalde gevallen kennis. Er is met andere woorden een grote variëteit aan meetgegevens van emissies binnen het bedrijfsleven. Vooral over indirecte lozingen (op het riool) bestaan zorgen. Daarnaast hebben sectoren als landbouw, verkeer en vervoer invloed op de waterkwaliteit. Deze vallen overigens buiten het Actieprogramma van VNO-NCW en MKB-Nederland.

Wat meet het bevoegd gezag?
Het bevoegde gezag meet op diverse locaties KRW-stoffen.

1. Oppervlaktewater, te weten rivieren, kanalen, sloten en beken: De 745 waterlichamen die Nederland telt worden jaarlijks gecontroleerd op het voorkomen van chemische stoffen. Beheerders en bevoegde gezag zijn Rijkswaterstaat (grote rivieren) en waterschappen (overige wateren.)
   Hier vindt u de meetgegevens per waterlichaam (scroll naar beneden naar ‘Oppervlaktewater’).
2. Grondwater: De 23 grondwaterlichamen in Nederland worden jaarlijks gecontroleerd op chemische stoffen. De verantwoordelijkheid hiervoor ligt bij de provincies.
   Hier vindt u de meetgegevens per waterlichaam (scroll naar beneden naar ‘Grondwater’).
3. Afvalwater in riolen: Afvalwater in riolen komt terecht in de rioolwaterzuiveringsinstallaties van waterschappen. Waterschappen meten een beperkt aantal stoffen.
   Zie Behandeling van stedelijk afvalwater in een rioolwaterzuiveringsinstallatie
4. Lokaal bij vermoeden van emissie: bijvoorbeeld naar aanleiding van bedrijfsongevallen of naar aanleiding van metingen door bezorgde burgers en milieuorganisaties. De metingen zijn uiteenlopend en doorgaans niet structureel.

KRW-Vraagbaak voor bedrijven
U kunt voor uiteenlopende vragen terecht bij de KRW-Vraagbaak die het Actieprogramma samen met kennispartners heeft opgesteld. Wat is er voor nodig om de KRW-doelen in 2027 te halen? En hoe het nu zit met waterkwaliteit en chemische stoffen in Nederland? De informatie is zo overzichtelijk mogelijk gepresenteerd. Voor wie het precies wil weten zijn links naar nadere informatie toegevoegd.

Q&A 28 februari 2024
Tijdens de eerste bijeenkomst van het KRW-Actieprogramma van VNO-NCW en MKB-Nederland op 28 februari 2024 zijn ook veel vragen gesteld.
Klik hier voor de antwoorden van deskundigen over non-papers, achtergrondwaarde, beoordelingssystematiek en nog veel meer

Het actieprogramma gaat door met het verzamelen van vragen.
Heeft u momenteel een vraag en is het lastig om er een antwoord op te krijgen?
Mail uw vraag dan naar Mirjam van Strij de Regt.
Wij vragen aandacht voor uw vraag en doen ons best een antwoord te krijgen.

Het KRW-Actieprogramma van VNO-NCW en MKB-Nederland
Het KRW-Actieprogramma richt zich op de KRW-stoffen die bedrijven uitstoten. Doel is om ervoor te zorgen dat alle bedrijven voorbereid zijn op de deadline van 2027.
Bekijk de presentatie van Peter de Putter over het Actieprogramma.

Informatie van het ministerie over de KRW
Naast het bedrijfsleven, heeft de overheid een grote verantwoordelijkheid voor het behalen van KRW-doelen. De KRW betreft naast chemische stoffen ook ecologische waterkwaliteit.
Wie meer wil weten over de KRW kan de presentatie van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat bekijken.

In de pijplijn

Vanuit het KRW-actieprogramma van VNO-NCW en MKB-Nederland worden praktische hulpmiddelen voor het bedrijfsleven ontwikkeld die gericht zijn op het het halen van de KRW-doelen in 2027.
Hieronder een aantal dat in de pijplijn zit.

Self Assessment voor bedrijven met een lozingsvergunning
Het actieprogramma ontwikkelt in nauwe samenwerking met RWS en waterschappen een hulpmiddel voor directe lozingen voor het beoordelen van de lozingsvergunning. De werktitel is Self Assessment. Het doel is dat een individueel bedrijf hiermee zelf zijn vergunning toetst op KRW-eisen. Het voornemen bestaat om het Self Assessment te verbreden voor bedrijven die (daarnaast ook) een vergunning hebben voor hun lozing op het riool (indirecte lozing). Bevoegd gezag voor indirecte lozingen zijn de omgevingsdiensten.

In de zomer van 2024 vindt het testen van het Self Assessment plaats. Dit gebeurt onder meer bij scheepswerven en afvalbedrijven, samen met het bevoegd gezag. Tegelijkertijd werkt het actieprogramma een Plan van Aanpak uit voor de uitrol van het Self Assessment vanaf begin 2025. Het streven is om één loket te realiseren voor bedrijven die vragen hebben over het invullen van het Self Assessment. Uiteindelijk is het aan bedrijf en bevoegd gezag om de lozingsvergunning te actualiseren. Vanwege de grote uitdaging die het bevoegd gezag ondervindt om voor de benodigde bemensing te zorgen, werken VNO-NCW en MKB-Nederland, Rijkswaterstaat en waterschappen samen aan deze opgave.

Waterscan voor branches
Wet- en regelgeving over waterkwaliteit stopt niet bij de KRW in 2027. Na 2027 gelden KRW-deadlines in 2033 en 2039 voor méér chemische stoffen. Ook zijn de stoffenlijsten continu in ontwikkeling. Dat betekent dat ze langer worden. Meettechnieken verfijnen, lozingsruimtes verkleinen. Het doel is ‘Zero Pollution’ in Europa in 2050.

Waterbewustheid en waterverantwoordelijkheid worden steeds meer als eisen aan het bedrijfsleven opgelegd. Ter bevordering hiervan ontwikkelt het Actieprogramma een branchespecifieke Waterscan. Deze Waterscan stimuleert bewustwording van emissies, het verzamelen van emissiedata en biedt maatregelen per branche. De Waterscan beschouwt de gehele keten waardoor bedrijven ook hun toeleveranciers kunnen aanspreken op geleverde stoffen. Dat is, naast de branchebrede benadering, al een verschil met het Self Assessment. Daarnaast beperkt de Waterscan zich niet tot alleen de vergunningplichtige lozingen. Ook bedrijven die meldingsplichtig zijn voor hun lozingen kunnen baat hebben bij toepassing van de Waterscan.

De algemene Waterscan is gereed. Het doel van het Actieprogramma is om deze algemene scan per branche in te vullen. Enerzijds door per branche te bepalen welke stoffen het grootste probleem zijn. Anderzijds door kansrijke maatregelen per branche te verzamelen. De zomer van 2024 wordt gebruikt om benodigde deskundigheid te verzamelen en een Plan van Aanpak voor de implementatie op te stellen. De Waterscan wordt getest en vervolgens naar verwachting begin 2025beschikbaar gesteld. De branchespecifieke Waterscans worden in loop der tijd aangevuld met voorbeelden van succesvolle maatregelen en technieken.

1 oktober 2024: KRW-seminar
VNO-NCW en MKB-Nederland verzamelen en delen vragen en ontwikkelingen. Dit levert inhoud voor de KRW-seminars.
Noteer s.v.p. dinsdag 1 oktober 2024 voor het volgende seminar, van 9.30 tot 12.00 uur in de Malietoren en online.
Op het programma staan de samenwerking met het bevoegde gezag en een toelichting op de tools die VNO-NCW en MKB-Nederland ontwikkelen.