Het Klimaatakkoord baart het bedrijfsleven zorgen. Minister Wiebes wil die wegnemen. Maar kan hij het ‘weglekken’ van Nederlandse bedrijven naar het buitenland voorkomen?
Ja, het Klimaatakkoord is uiteindelijk milder geworden dan het concept dat vorig jaar verscheen. Er is nu meer oog voor de gevolgen voor de burger. Maar het bedrijfsleven dan? Ondernemers uit het midden- en kleinbedrijf maken zich zorgen over wat er op hen afkomt, en dat geldt ook voor de grote industriële bedrijven. Inclusief de buitenlandse hoofdkantoren waaronder zij vallen. Zorgen over bijvoorbeeld over de CO2-heffing.
Meneer Wiebes, u moet op tournee om die buitenlandse hoofdkantoren gerust te stellen.
‘Nou, ik heb in elk geval met VNO-NCW afgesproken dat we het akkoord heel goed moeten uitleggen aan de industrie. En dan niet alleen wat er aankomt, maar ook wat het perspectief is voor de zware industrie in Nederland. Dat is wat mij betreft rooskleurig.’
Bent u niet bang dat bedrijven uit Nederland vertrekken vanwege de CO2-heffing?
‘Vooropgesteld: het kabinet wil geen weglek van bedrijven en CO2-uitstoot naar het buitenland. Nederland is wat ons betreft dé plek voor industriële bedrijven die weten dat ze steeds duurzamer moeten gaan werken. We brengen hier dingen bij elkaar die geen enkele andere regio heeft. We helpen bedrijven met subsidies om te verduurzamen. We hebben een achterlandverbinding voor een industrie die circulair wordt. Er gaan niet alleen spullen naar Duitsland, maar er komen ook gesorteerde afvalstoffen terug. We hebben lege gasvelden in zee voor de opslag van CO2 en een van de windrijkste zeeën voor windenergie, en die kan worden omgezet in groene waterstof. Noem mij één andere locatie waar je dat allemaal hebt. Plus de infrastructuur die straks wordt aangelegd voor waterstof, restwarmte en CO2-opslag. Dit is dé plek waar buitenlandse aandeelhouders hun vestiging willen hebben.’
'We worden nóg aantrekkelijker als vestigingsplaats'
Toch zijn er zorgen in de boardrooms in het buitenland. Daar vragen ze zich af: wat is er in Nederland allemaal aan de hand?
‘We moeten duidelijk maken dat Nederland niet strenger voor bedrijven is dan andere landen. Die gaan ook echt die kant op. Alleen beginnen wij net iets eerder, en hebben we zo een voorsprong. Er is ook veel belangstelling van andere landen voor het akkoord. Zo ga ik binnenkort naar Finland.’
Het voor de troepen uitlopen is ook riskant.
‘Nee, want we begeleiden de energietransitie met subsidies die oplopen tot een half miljard in 2030. En bedenk wel dat de investeringen van dit soort bedrijven zo’n dertig jaar mee moeten kunnen. Dan is er geen verstandiger plek om te investeren dan in Nederland. Elders mist altijd een vinkje in de opsomming van voordelen. Wij zijn straks nóg aantrekkelijker voor de zware industrie.’
Hoe gaat u het bedrijfsleven daarvan overtuigen?
‘Dat is een grote missie, want elke transitie is griezelig. Ik ga er verdomd goed op letten dat de industrie niet weglekt maar hier verduurzaamt. Ik hoor ook nooit dat de industrie niet wíl verduurzamen. Geef dat compliment maar even door. Maar het commitment is: de klimaatdoelstellingen halen en de bedrijfsinvesteringen houden. En als er toch weglek dreigt, dan staan er middelen klaar om dat te voorkomen. Daar kan ik nu verder niets over zeggen, want dat hangt sterk van de situatie af.’
'Elke transitie is griezelig'
U kunt ook op tournee langs het mkb, want dat weet ook nog niet waar het aan toe is met het Klimaatakkoord.
‘Er is gekozen voor een verschuiving van de lasten van huishoudens naar bedrijven. Maar meer dan de helft daarvan komt terecht bij de industrie. Dus van alle 100.000 bedrijven komt de helft neer bij de 300 grootste uitstoters. Het midden- en kleinbedrijf met een relatief klein verbruik gaat niet meer betalen. En er komt in elk geval een MKB Effecten Toets om de gevolgen van het Klimaatakkoord voor ondernemers in kaart te brengen.’
U lijkt meer een minister van Klimaat dan van Economische Zaken. Bent u er wel voor het bedrijfsleven?
‘Ik zal niet ontkennen dat het een buitengewoon drukke periode is geweest met het Klimaatakkoord en het Groningen-dossier. Maar uiteindelijk zit ik hier ook voor werkgelegenheid, welvaart en economische groei. Nederlanders willen er elk jaar een beetje op vooruitgaan. Daar is welvaart voor nodig. Net als voor het klimaatbeleid, de zorg en de vergrijzing. Ik vind het een treurige gedachte dat we een beetje zijn vergeten waar die welvaart vandaan kwam en waar we die voor nodig hebben. Economische groei is een vies woord geworden. Ten onrechte, want groei staat ook voor vrijheid, zelfontplooiing en een gezond en lang leven. En met groei bedoel ik dan niet ongebreideld vervuilen, maar een nieuwe manier vinden voor nieuwe welvaart, binnen de grenzen van het klimaatbeleid. Daar ga ik nu meer tijd aan besteden.’
'Economische groei is een vies woord geworden'
Wat zegt u tegen de ondernemer die zich afvraagt waarom hij al die moeite moet doen, gegeven de beperkte Nederlandse bijdrage aan het mondiale klimaatprobleem?
‘Dat is een heel verleidelijk argument, maar we hebben de wereld nu eenmaal verdeeld in partjes die landen heten. Elk land zou kunnen zeggen dat zijn aandeel maar beperkt is, zelfs een land als de VS. Maar als je die redenering aanhoudt, hoeft er nooit iemand in beweging te komen. En gebeurt er dus ook niks. Afgezien daarvan: we hebben het Klimaatakkoord van Parijs ondertekend. Dan moet je daarna niet lopen mekkeren. Niemand kan het alleen, daarom moet het mondiaal of op z’n minst Europees.’
Dus zou een Europese CO2-heffing voor de industrie beter zijn dan een louter Nederlandse.
‘Die strijd geef ik niet op. We voeren intensieve gesprekken met Duitsland, dat ook inziet dat het wat moet doen. Hoe Europeser hoe beter natuurlijk, maar landen als Polen en Hongarije krijg je niet zomaar mee. Dus moeten we misschien een Europese kopgroep vormen. Ik ga daar niet op wachten, maar werk er wel aan.’
Dit is een politiek akkoord. Hoe gaat u er een maatschappelijk akkoord van maken?
‘Het draagvlak van burgers wordt gevormd door portemonnee, huis, auto en baan. Dus gaan burgers volgend jaar minder energiebelasting betalen. Voor mooie verhalen koopt niemand iets. Je moet laten zien dat je mensen niet over het randje duwt.’
U compenseert dat door bedrijven méér energiebelasting te laten betalen.
‘Ja, maar ik heb laten uitzoeken of dat draagbaar is. En daar staat subsidie tegenover. Kijk, ik verwacht geen applaus, maar dit akkoord is zeer te dragen. Zeer.’
Heffing voor 300 bedrijvenDe CO2-heffing die minister Wiebes wil invoeren, geldt voor zo’n 300 energie-intensieve bedrijven. Tot een bepaald uitstootmaximum hoeven zij nog niet betalen. Komen ze daarboven dan beginnen ze in 2021 te betalen. Dat begint met 30 euro per ton en loopt op naar 150 euro in 2030. Deze bedrijven betalen al voor hun uitstoot via het Europese ETS-systeem. De Europese CO2-prijs ligt nu rond de 25 euro. De Nederlandse heffing geldt alleen voor het deel dat hoger is dan de Europese prijs. Blijft de situatie zo, dan betaalt een bedrijf in 2021 dus 5 euro aan heffing bovenop de ETS-prijs.
