‘Omarm de werknemer die altijd probeert buiten de lijntjes te kleuren.’ Daar komt het pleidooi van de Amerikaanse publicist Alexa Clay op neer. Een buitenbeentje kan de weg zijn naar de toekomst. Zo had de maffia al een franchisesysteem vóór McDonalds en waren piraten succesvol doordat ze een voor die tijd erg democratische structuur hadden, betoogt ze.
Weet een buitenbeentje dat hij een buitenbeentje is?
‘Soms wel, soms niet. Mensen die benadrukken hoe zeer ze uit de pas lopen, vind ik eerder narcistisch. De meeste misfits willen helemaal niet opvallen, maar gewoon iets veranderen. Er zijn verschrikkelijk veel onsuccesvolle buitenbeentjes, naast een wereld van succesvolle. De succesvolle hebben als overeenkomst dat ze tegen de stroom in zwemmen en op een gegeven moment kruist de maatschappij hun gedachtegoed. Veel misfits worden te vroeg geboren. Hun ideeën slaan niet aan omdat de maatschappij er nog niet rijp voor is. Steve Jobs van Apple is een typisch voorbeeld van een geslaagd buitenbeentje. Hij werd na verloop van tijd normaal gevonden en creëerde een nieuw archetype van de succesvolle it’er.’
Wie is Alexa Clay?De Amerikaanse Alexa Clay (35) is een schrijver en onderzoeker die zich bezighoudt met subculturen, de informele economie en nieuw economisch denken. Ze was mede-auteur van het boek The Misfit Economy, dat haar internationale bekendheid opleverde. Op dit moment leidt Clay de Royal Society for the Encouragement of Arts, Manufactures and Commerce waar ze onderzoek doet naar onder meer het basisinkomen, inclusieve groei en creativiteit in het onderwijs. Clay was een van de sprekers tijdens de Bilderbergconferentie van VNO-NCW en MKB-Nederland die op 1 en 2 februari werd gehouden.
Uw voorbeelden van piraten, drugssmokkelaars en maffia bedienen zich van geweld om hun model door te voeren. Dat lijkt me geen rolmodel voor een bedrijf.
‘Het gaat mij er bij die voorbeelden niet zozeer om dat bedrijven de criminele aspecten kopiëren. Wie zich niet aan regels wil houden, belandt misschien vaker in de criminaliteit. Ik wil vooral laten zien dat deze mensen binnen hun eigen wereld de zaken radicaal anders en op een onverwachte manier organiseren. Piraten waren democratisch vergeleken bij de geldende structuren op zee. De bendeleider King Tone liet de cultuur van angst los die zijn voorganger had gecreëerd en begon te werken op basis van vertrouwen. Dat maakte hem een misfit in de gangsterwereld.’
‘een financiële afdeling vol regelbrekers is géén goed idee’
Het klinkt als een variant op ‘organiseer je eigen tegenspraak’.
‘Misfits gaan niet over tegenspraak, maar over aparte ideeën voor een organisatie. Ik probeer ondernemers na te laten denken hoe ze condities kunnen creëren voor hun misfits waar iedereen iets aan heeft. Vaak zie je dat ze apart worden gezet in een speciale afdeling met fondsen en zonder strakke leiding. Je maakt dan een soort zwarte doos waar the cool stuff happens en de rest van de organisatie kijkt daar jaloers naar. Daar win je volgens mij weinig mee. Iedereen moet mee kunnen doen.’
Veel mensen zullen zeggen: er zijn al genoeg misfits in de wereld. We willen mensen die zich aan de regels houden, geen mensen die ze overtreden.
‘Er zijn zeker plekken waar je niet teveel misfits wilt hebben. Je moet goed nadenken of je een financiële afdeling vol andersdenkers en regelbrekers wilt. Maar er zijn goede innovatieve vormen van financiering ontwikkeld door misfits, neem crowdfunding of betaalapps. Houd alleen wel goed in de gaten wat je absoluut wilt behouden van je cultuur.’
'Als je de buitenbeentjes apart zet, wordt de rest jaloers’
Hoeveel misfits kan een bedrijf aan?
‘Poeh, ik zou geen bedrijf willen met alleen maar buitenbeentjes. Dat wordt een puinhoop. Ik denk dat je met een procent of 5, 6, 7 wel goed zit.’
Hoe vind je de goede misfit voor jouw bedrijf, of is iedereen die je raar vindt goed?
‘Je moet wel mensen hebben die functioneren, maar ze doen bijvoorbeeld hun werk in 80 of 90 procent van de tijd. Ze vinden disruptieve manieren om hun taken sneller te doen dat hun collega’s. Bijna iedereen die ik sprak, deed dat buiten zijn gewone werk om. Het zijn mensen die thuis broeden op manieren om hun werk aangenamer, beter of milieuvriendelijker te maken. Het gaat er om dat de rest bij ze kan aansluiten anders hebben ze geen impact. Dat is een beetje een gok. Een belangrijk aspect om de goede misfits te vinden is het organiseren van diversiteit in een onderneming.’
Zo begon Alexa Clay aan het onderzoek naar 'het buitenbeentje'
Willen bedrijven wel radicaal veranderen? Het gaat toch om bedrijfsresultaat.
‘Maximaliseren van shareholder value is een achterhaald model. Puur gaan voor de winst wordt steeds minder geaccepteerd door de samenleving. Bedrijven móeten zich aanpassen anders worden ze voorbijgestreefd door bedrijven die wel voeling hebben met de buitenwereld.’
Wat vinden ondernemers van uw pleidooi, herkennen zij zichzelf er in?
‘Soms wel, maar wat ik veel vaker hoor is dat ceo’s hun zoon of dochter herkennen. Dat vind ik best positief, want het zegt iets over de opvoeding die hun kinderen hebben gekregen. Ik zeg dan vaak dat ze hun bedrijf moeten leiden zoals ze omgaan met hun kinderen. Verder maakt het erg uit in welke cultuur mijn boek wordt gelezen. In Zuid-Korea was mijn boek over misfits een bestseller omdat de cultuur daar zo conformistisch is. Daartegenover is in de VS nu een totale obsessie met anders zijn, een renegade, dat zit op de grens van vernietigend narcistisch. Dat doet de samenleving niet veel goed.’
Op de hoogte blijven van onze leukste artikelen? Schrijf je dan gratis in voor onze nieuwsbrief.
