Nederland, waterstofland. Ja, je leest het goed. Deze ondernemers (en oké ook een hoogleraar) geloven er echt in dat Nederland het van waterstof moet hebben. Als duurzaam alternatief voor fossiele energie en ook om er geld mee te verdienen. En zo gaan ze dat doen.
In meer dan 50 miljoen tweets en Facebookberichten over de hele wereld werd de Hesla van Stefan Holthausen bejubeld. Eh… Een Hesla? Een Tesla – zo’n mooie elektrische auto – maar dan omgebouwd, zodat hij rijdt op waterstof. Nóg duurzamer en de auto kon opeens twee drie keer zo ver rijden zonder aan de oplader te moeten. Een idee van zijn neefje Max. Holthausen: ‘Max zei tegen me: volgens mij begrijpen mensen niet wat de enorme potentie van waterstof is. We moeten het ze laten zien.’ Makkelijk was het niet: een Tesla zit vol complexe software. Maar Max Holthausen – engineer en autogek – kreeg het voor elkaar. ‘We hebben nu een prachtige showcase van de potentie van waterstof.’
Dit is 'm dan: de Hesla
Logisch juist, die waterstofauto
Dat de Hesla juist uit de koker van Holthausen kwam, lijkt op het eerste gezicht best opmerkelijk. Zijn bedrijf verkoopt al bijna 75 jaar gas vanuit het Groningse Hoogezand. Maar die sector staat al een tijd onder druk. Om het voortbestaan van het familiebedrijf niet in gevaar te brengen, moest Holthausen wat anders gaan bedenken. Niet per se voor nu, maar wel voor in de toekomst. Dat werd waterstof. Holthausen: ‘Bovendien verkochten we al vijftig jaar zogenoemde grijze waterstof maar dan alleen aan de industrie. We zijn toen gaan brainstormen: wat nou als we de hele mobiliteitssector op zijn kop zouden kunnen zetten met duurzame waterstof? Zo zijn dochterbedrijven Clean Technology en Clean Energy Solutions ontstaan.’
Waterstof… Wat is dat eigenlijk?Waterstof kun je niet zomaar uit de grond halen – zoals aardgas – maar het moet geproduceerd worden. Dat gebeurt bijvoorbeeld via elektrolyse, een proces waarbij water wordt omgezet in waterstof en zuurstof door de toediening van elektrische stroom. Die stroom kan groen worden opgewekt, door middel van zonne- of windenergie. Dan heb je dus nergens uitstoot. Je hebt ook grijze waterstof: die wordt gewonnen uit bijvoorbeeld aardgas. De uitstoot is dan nog steeds emissieloos, maar de productie niet.
Holthausen – en trouwens iedereen die bezig is met waterstof – stuitte in zijn grote enthousiasme op één probleem, een klassieke ‘kip-ei-situatie’: voor autofabrikanten is het produceren van voertuigen die op waterstof rijden nog niet aantrekkelijk, want er zijn geen tankstations. En voor exploitanten van tankstations geldt hetzelfde probleem: er zijn geen waterstofauto’s. ‘En wat doe je dan?’, zegt Holthausen opgewekt. ‘Dan ga je dus zélf auto’s ombouwen. En zélf vraag creëren. Die Hesla was een leuk uitstapje, maar wij denken dat de echte markt zit bij bedrijfsauto’s in alle soorten en maten.’
Ombouwen is betrekkelijk simpel, zegt Holthausen. Hup, dieselblok eruit, elektromotor en waterstofsysteem erin. Let wel, betrekkelijk, want het is een behoorlijk arbeidsintensief proces. Zijn bedrijf is de afgelopen tijd flink gegroeid en kan nu zo’n vijfhonderd voertuigen per jaar ombouwen. ‘Honderden gemeenten, van San Francisco tot Rome, hebben ons al benaderd voor straatvegers die op waterstof rijden. Maar dat gaat ons te snel, we werken nu vooral voor Nederlandse gemeenten.’ Groningen bijvoorbeeld nam vorig jaar al een afvalwagen en een veegwagen bij Holthausen af. Voor het wagenpark van de gemeente Groningen produceert Holthausen zélf groene waterstof met de stroom van zo’n 44.000 zonnepanelen. ‘Heel langzaam druppelen waterstofwagens ons land in, maar de echte sprong moet nog komen. Wij puzzelen van alles aan elkaar: omdat de vraag nog zo beperkt is, is alles duur. Brandstofcellen zijn duur, tankstations zijn duur. Dat houdt de echte sprong nu nog tegen.’
Waterstof klinkt bijna te mooi om waar te zijnEen alternatief voor aardgas, met als restproduct geen CO2, maar zuiver water. We kunnen het zelf produceren met windmolens en zonnepanelen. En we kunnen onze bestaande gasinfrastructuur ervoor gebruiken – met enkele aanpassingen. Japan is al om: de Olympische Spelen van 2020 moeten hét voorbeeld zijn van de beloftes van waterstof.
Hoe we nu omgaan met waterstof is typisch Nederlands
Nee, dan Duitsland. Daar, weet hoogleraar Ad van Wijk, is de overheid vastbesloten om waterstof te laten slagen. In 2023 moeten er 400 tankstations door het land verrijzen, wat Duitse autobouwers 
enthousiast heeft gemaakt om auto’s te ontwikkelen. Ook energiebedrijven en onderzoeksinstituten zijn enthousiast. ‘Pak dat plan, vertaal het naar het Nederlands, en voer het hier ook uit’, zegt Van Wijk. ‘Typisch Nederlands: hier bouwen we dan één tankstationnetje, in een weiland. Als we zo denken, gaat het nooit lukken. We moeten hier echt vol op inzetten.’
Ook Van Wijk gelooft, net als Holthausen, in een toekomst met waterstof. ‘We zullen wel moeten. Het kabinet denkt nu vooral aan buitenlands gas als vervanger, maar daarvoor zal je ook je gasinfrastructuur moeten ombouwen. En het blijft een fossiele brandstof, terwijl onze CO2-uitstoot echt fors omlaag moet om klimaatverandering tegen te gaan.’
Overheid, pak deze handschoen op, wil Van Wijk maar zeggen. ‘Ik denk nog niet eens aan het uitdelen van subsidies, hoewel dat ook nodig zal zijn. Kijk bijvoorbeeld maar hoe de overheid succesvol windenergie heeft gestimuleerd.’ Maar, zegt hij, kijk óók naar wetgeving, zoals de Gaswet: je mag nu geen waterstof door gasleidingen vervoeren. ‘Dat staat er natuurlijk niet letterlijk, maar waterstof voldoet niet aan de omschreven eisen. En daarnaast wordt waterstof produceren gezien als productie in plaats van conversie. Dat klinkt flauw, maar daardoor wordt er weer een ander belastingtarief op geheven wat het minder aantrekkelijk maakt voor bedrijven.’ Hij wil maar zeggen: veel wet- en regelgeving is nog niet geënt op waterstof.
Waterstof kan Nederland helpen in de strijd tegen klimaatverandering
Niet omdat waterstof op zichzelf nou zo spannend is, maar omdat Nederland één doel voor ogen moet houden: toe naar een emissievrije mobiliteit én industrie die competitief blijft, zegt Marcel Galjee van AkzoNobel Specialty Chemicals. ‘Zonne- en windenergie zijn heel belangrijk, maar ze missen één belangrijke schakel: je kunt het niet opslaan in grote hoeveelheden en voor langere periodes. En waterstof kun je wel opslaan. Willen we echt volledig over naar duurzame energie, dan moeten we de keten compleet maken.’
Waterstof speelt nu al een rol in de chemische industrie, vertelt Galjee. Het is een bijproduct in de productie van chloor, wat weer een essentiële grondstof is voor plastics, coatings en andere producten. ‘In grotere hoeveelheden is het uitstekend geschikt als grondstof voor allerlei chemische processen. Maar veel aantrekkelijker is het als het ons lukt om de stap naar groene waterstof, dus waterstof uit zonne- en windenergie, te maken en zo de chemie volledig te vergroenen en circulair te maken. Dan hebben we op termijn geen aardgas meer nodig.’ Dan hebben we een schone, toekomstbestendige industrie op basis van duurzame energie en groene waterstof, zegt Galjee. Binnen de topsector chemie werkt AkzoNobel Specialty Chemicals met Nuon en de TU Delft aan aan het toepassen van waterstof in de productie van ammoniak. Dat is een brandstof die kan bijspringen als het stroomnet daarom vraagt.
'zo'n japan dat besluit de olympsiche spelen in 2020 op waterstof te draaien: dat is nog eens wat'
En samen met Gasunie wil Galjee een 20 megawatt-installatie ontwikkelen die duurzaam geproduceerde energie omzet in 30 miljoen kubieke meter waterstof per jaar. Dat is voldoende om 300 waterstofbussen op te laten rijden. ‘Dit zou de grootste duurzame waterstoffabriek van Europa worden en de basis voor verdere opschaling’, zegt Galjee. ‘Daar zit ook de grootste uitdaging in als je het mij vraagt: hoe kunnen we zorgen voor volume en schaal? Schaal zorgt er voor dat de kosten naar beneden gaan. Kijk wat er met off-shore wind is gebeurd in de afgelopen jaren.’
Waterstof hóórt in succesvolle energietransitie
Ook Galjee ziet een rol weggelegd voor de overheid. ‘Ik hoop vooral dat we durven. Tot nu toe wordt er steeds gekeken naar energie- en klimaatbeleid met een procentje hier, een procentje daar. Maar ik denk oprecht dat dat niet voldoende is. We moeten niet zomaar verduurzamen, maar over naar een compleet ander, emissie-loze industrie en energiesysteem. Nederland moet daarin voorop lopen, bedrijfsleven en overheid gezamenlijk. Jagen op CO2-reductiedoelstellingen moet niet het doel zijn, dat moet eerder het gevolg zijn van een succesvolle energietransitie.’
'één tankstation in een weiland bouwen en denken: klaar. da's typisch nederlands'
En ook Holthausen kan wel een kontje gebruiken. ‘De overheid moet dit echt gaan trekken. Wij als bedrijven voelen echt wel die maatschappelijke verantwoordelijkheid, maar we kunnen het niet alleen. Mijn bedrijf durft te investeren, want als echt familiebedrijf kijken we vooruit. Maar op dit moment is waterstof gewoon nog geen goede businesscase. Je kunt niet voor tien auto’s een tankstation bouwen. Vul dat gat nou op met subsidies en durf.’
Een paar weken geleden was Holthausen met een handelsmissie in Japan. Daar gaan de Olympische Spelen van 2020 volledig draaien op waterstof. ‘Geweldig’, jubelt Holthausen. ‘Je weet niet wat je ziet. Gebouwen, vliegtuigen, bussen: alles op waterstof. En waarom? Omdat de overheid daar een masterplan heeft gemaakt, in plaats van een pilotje hier of daar. Dat zorgt niet voor impact. En natuurlijk: ze moesten wel door alle problemen met kernenergie. Maar dan nog.’
Lees ook dit artikel: Waterstof super gevaarlijk? Eh, niet dus. En 6 andere hardnekkige fabels ontkracht.
