Bas Eickhout: 'Zonder goed klimaatbeleid is Europa kwetsbaar'

09-04-2019

Ondernemers die denken: 'Oh god, als GroenLinks het maar niet voor het zeggen krijgt', begrijpt hij wel een beetje. Want europarlementariër Bas Eickhout realiseert zich dat hij wel wat van ze vraagt. Toch is hij ervan overtuigd dat zijn groene plannen goed voor het bedrijfsleven zijn. 'Ook voor de industrie.'

Meneer Eickhout, deze Europese verkiezingen worden klimaatverkiezingen, heeft u gezegd. Fijn, dan krijgen we nog meer polarisatie. Daar zitten ondernemers niet op te wachten.

'Tja, dat is helaas het gevolg van de democratische samenleving waarin we leven. Elke actie roept een tegenreactie op. Dat is een politieke natuurwet. Ik snap dat dit meer onzekerheid brengt voor ondernemers en dat ze daar niet blij van worden. Vanuit de politiek bekeken is dit natuurlijk juist wél gezond. We zullen echte keuzes moeten maken en dan moet je het er wel over hebben.'

Bent u niet bang dat de Europese verkiezingen een afrekening gaan worden met de klimaatambities zoals we onlangs zagen bij de Provinciale Statenverkiezingen?

'Wat je daar zag, was dat de partijen die zich het felst hebben uitgesproken over het klimaat – Forum voor Democratie dus, maar ook GroenLinks – hebben gewonnen. Ik ben overtuigd van de argumenten voor een goed klimaatbeleid, maar dat draagvlak moet wel gewonnen worden.'

Wie is Bas Eickhout?Bas Eickhout (1976) werd geboren in Groesbeek en studeerde scheikunde en milieukunde aan de Radboud Universiteit Nijmegen. Als beleidsonderzoeker bij het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu schreef Eickhout mee aan de klimaatrapporten van het IPCC, de VN-organisatie voor klimaatwetenschap. In 2009 werd hij Europarlementariër voor GroenLinks. Eind 2018 werd Bas Eickhout door de Europese Groene partijen verkozen tot lijsttrekker voor de Europese Groenen.

Je zou ook kunnen zeggen dat de komende Europese verkiezingen gaan over de onafhankelijkheid van Europa. Bijvoorbeeld op het gebied van energie.

'Dat is inderdaad heel belangrijk. Voor mij gaat klimaatbeleid niet alleen over milieu, maar ook over economie en geopolitiek. Ik ben er heilig van overtuigd dat de enige manier om banen te behouden in Europa innovatie is. Op arbeidskrachten en op grondstoffen kunnen we niet concurreren, wél door innovatief voorop te lopen. En als het gaat om geopolitiek: Europa is kwetsbaar. Dan gaat het over Rusland en de Verenigde Staten, maar ook over China. Als we geen intelligentere energiepolitiek gaan voeren, worden we een internationale speelbal.'

Wat betekent dat: een intelligentere energiepolitiek?

'Dat betekent dat we onze eigen energie moeten gaan opwekken. En dan niet zoals in Oost-Europa waar ze zich met nieuwe kerncentrales op basis van geheime contracten volledig afhankelijk maken van het Russische staatsbedrijf Rosatom. Hetzelfde geldt natuurlijk voor gas uit Rusland: ook dat maakt ons kwetsbaar. Daar komt nog bij dat onze energie-infrastructuur ongelooflijk gedateerd is en niet klaar voor een grote energierevolutie. Daar moet echt wat aan gebeuren.'

Wat betekent Europa voor jou?Eind mei (de 23ste om precies te zijn) is het weer zover. Dan gaan we naar de stembus om een nieuw Europees Parlement te kiezen. Maar wie zijn onze (kandidaat) europarlementariërs eigenlijk? En hoe denken ze over migratie, werken in Europa, de euro, energie en de macht van China? Forum spreekt de komende maanden 7 (kandidaat-)europarlementariërs, telkens over één thema. Vandaag CDA-europarlementariër Esther de Lange over de euro en de monetaire unie. Eerder in deze serie: Esther de Lange (CDA) over rommelhypotheken en zombiebanken, Agnes Jongerius (PvdA) over de arbeidsmarkt en arbeidsmigratie en VVD-kandidaat Malik Azmani over migratie en veiligheid.

Die conclusie trokken we tien jaar geleden ook al, maar in de tussentijd is er niets gebeurd.

'Het debat dat – ook bij VNO-NCW – gevoerd moet worden is: hoe lang willen we nog blijven vechten voor nationale soevereiniteit op energiegebied? Nu kiest het ene land voor kernenergie, het andere voor kolencentrales met CO2-opvang en een derde voor zonne- en windenergie, maar dat vraagt telkens om een heel andere infrastructuur. Zolang het niet duidelijk is waar Europa heen gaat, is het ook heel onduidelijk voor investeerders. Er moet een veel duidelijker, eenduidige strategie komen.'

Dat lidstaten hun soevereiniteit op energiegebied opgeven, kunnen we toch wel vergeten?

'Ondernemers worden natuurlijk wel eens een beetje gek van de traagheid van Europese processen, en dat word ik zelf ook wel eens. Maar soms kan Europa ineens snel bewegen. En de verkiezingstijd is een goed moment om dit op de agenda te zetten.'

'De enige manier om banen te behouden in Europa is innovatie'

Waterstof is een goede energiedrager voor duurzame energie. Maakt u zich hard voor grootschalige investeringen hierin?

'Ja, maar wel gericht. We hebben in Nederland een ongelooflijk grote potentie met offshore windenergie: is er in de toekomst op piekmomenten meer aanbod dan vraag, dan kunnen we het overschot opslaan in waterstof. Maar waterstof is niet alleen maar halleluja. Energetisch is het een duur proces: je verliest veel energie bij het omzetten. Als het gaat om transport geloof ik niet in waterstof: auto's worden gewoon elektrisch. Voor de industrie kan waterstof, naast elektrificatie, wel een heel belangrijke rol spelen.'

In Nederland wordt hard gewerkt aan een nationaal Klimaatakkoord, maar zou het niet veel beter zijn als er een Europees transitieplan zou komen?

'Ja, want de Europese schaal is het meest efficiënt. Maar hier komen we bij de makke van de Europese Unie: tot een compromis komen is lastig en gaat traag. Neem het beleid dat we nu aan het maken zijn: dat is allemaal nog gebaseerd op de doelstellingen uit 2014, dus nog van vóór het Akkoord van Parijs dat veel verder gaat. Dan is het logisch dat individuele lidstaten zeggen: wij gaan verder. Dat is niet ideaal, maar we hebben het wel nodig.'

Ondernemers hebben een gelijk speelveld nodig, en niet allemaal nationale koppen op de regels.

'Ik snap dat heel goed, maar toen we in Europa bijvoorbeeld bezig waren met het ambitieuzer maken van het ETS-systeem (markt voor emissierechten voor grote bedrijven; red.) was niet alle industrie daar heel behulpzaam bij. Om het nog zacht uit te drukken... En als je zelf op de rem gaat staan, dan krijg je die bal een keer terug. Dan moet je niet gek opkijken dat je op een gegeven moment nationale plannen krijgt, zoals een CO2-heffing. Dus de volgende keer misschien iets beter meewerken aan Europese maatregelen?'

'Waterstof is niet alleen maar halleluja'

Gaat het niet heel moeilijk worden voor de energie-intensieve industrie?

'Voor bedrijven die blootstaan aan internationale concurrentie moet een slimmer industriebeleid komen. Dat is ook het gevecht dat we élke keer weer hebben met de ministers van Financiën. De prijs voor het uitstoten van CO2 gaat sowieso omhoog, dus dat betekent ook meer opbrengsten. Wij zeggen: geef meer zekerheid over wat daarmee gebeurt. Een flink deel daarvan moet in een fonds voor innovatie. Ministers van Financiën haten het idee dat geld meteen weer wordt vastgelegd. Maar die zekerheid moet je aan de industrie geven, want die kunnen de grote stappen alleen nog zetten met echt breakthrough technologie: daar heb je die innovatiegelden voor nodig.'

Voor het zover is, zijn ze misschien al failliet door die hoge CO2-prijzen.

'Nu krijgen sommige grote bedrijven nog heel veel gratis rechten, daar moeten we vanaf. De industrie die internationaal concurreert, moeten we wél beschermen. Dat kan door een CO2-heffing aan de grens. Als Chinees staal goedkoper is omdat de staalindustrie daar de milieu-effecten niet hoeft in te prijzen, kunnen we dat verschil gewoon gaan heffen. En nee, dat is geen protectionisme. Dat mag gewoon volgens de regels van de WTO. In Nederland was die discussie lang taboe, maar we zijn echt toe aan een steviger handelsbeleid.'

'We zijn echt toe aan een steviger handelsbeleid'

Voor dát allemaal is geregeld…

'Voor de grote industrie betekent klimaatneutraal in 2050 dat je nú moet investeren. Natuurlijk levert dat onzekerheid op, maar als we het goed doen, kan Europa innovatief op voorsprong blijven. Neem de Duitse auto-industrie: vanuit die hoek is ongelooflijk veel verzet geweest, maar ze zijn nu wel de draai aan het maken. Volkswagen heeft aangekondigd vól in te zetten op elektrisch. Drie jaar geleden was dat nog ondenkbaar. Dat geeft nieuwe kansen, ook voor de Nederlandse industrie. En als we de Duitse auto-industrie niet op tijd wakker hadden gemaakt, zouden we straks onze auto's allemaal uit China moeten halen. Want ook in de rest van de wereld gaat het hard.'

Moet Europa geen grote pilotprojecten starten? Bijvoorbeeld om tot een Europees netwerk van installaties voor chemische recycling van plastic te komen?

'Ja, het starten van grote pilotprojecten zou heel goed zijn. Het Europese budget is echter beperkt en moet gemoderniseerd worden: minder naar landbouw, meer naar innovatie. Jammer genoeg zit de Nederlandse regering vast in het mantra dat het budget vooral minder moet worden. Daarvoor nemen ze dan het gebrek aan modernisering op de koop toe.'

Je gaat natuurlijk niet de verkiezingen winnen met de boodschap dat er meer geld naar Europa moet...

'Misschien niet, maar ik denk ook dat de mensen echt niet gek zijn. Je kunt best uitleggen dat het EU-budget dan ook moderner wordt, en er meer geld naar innovaties gaat, waar onze industrie dan van profiteert, wat weer banen oplevert. Onze regering dúrft er niet eens over te beginnen.'

Op de hoogte blijven van onze leukste artikelen? Schrijf je dan gratis in voor onze nieuwsbrief.

Dit is waarom het volgens Bas Eickhout gaat: