Voorstel van de Commissie voor invoering van een digitale euro vraagt om verduidelijking

Op 28 juni heeft de Europese Commissie een wetgevend voorstel voor een digitale euro gepubliceerd. Even leek het er nog even op dat het voorstel zou worden uitgesteld tot na de zomer, maar er is op het allerlaatste moment op het hoogste politieke niveau besloten om het voorstel toch zoals gepland in te dienen. Deze keuze is waarschijnlijk genomen in de hoop dat het wetgevend proces rondom het voorstel nog voor de Europese verkiezingen van de zomer van 2024 is afgerond. Maar wat was de digitale euro ook alweer, en wat houdt het voorstel van de Commissie in? En waarom willen de EU-instellingen eigenlijk een digitale euro?

De digitale euro is een digitale vorm van contant geld, uitgegeven en daarmee gedekt door de ECB. Volgens het voorstel van de Europese Commissie kan iedereen een rekening voor digitale euro’s openen bij een bank of een betaaldienstverlener. Hiermee kan zowel online als offline betaald worden. In de offline gevallen zou er sprake kunnen zijn van het dicht bij elkaar houden van telefoons (contact via NFC chips) of een betaalpas zoals nu ook het geval is bij normale bankrekeningen. Er is geen sprake van rente op de digitale euro rekening, welke een maximum van €3000 zal hebben. De digitale euro krijgt als het aan de Commissie ligt de status van een ‘wettig betaalmiddel’, wat betekent dat je er in beginsel overal mee kunt betalen. Gegevens over betalingen zijn ook niet te herleiden tot individuele gebruikers; de ECB krijgt alleen de hoognodige versleutelde informatie om de betaling te kunnen afwikkelen. De digitale euro wordt niet programmeerbaar, dus de gebruiker kan deze overal uitgeven waar deze geaccepteerd is. De publicatie van de Commissie behelst een voorstel om een testfase in te stellen waarin de eerste digitale euro’s worden ‘gemunt’, en deze initieel alleen voor B2C toepassingen gebruikt kan worden.

Waarom willen de Europese Commissie en de ECB een digitale euro binnen de EU introduceren? Beide beogen dat de digitale euro de strategische autonomie van Europa gaat versterken. Zo willen de Europese Commissie en ECB voorkomen dat we te afhankelijk worden van digitale munteenheden die derde landen zoals China reeds ontwikkelen. Daarnaast is een van de doelen het creëren van enige onafhankelijkheid van de Amerikaanse betaaloplossingen (bijv. Mastercard en Visa) die nu de betalingsverkeermarkt domineren. Op termijn kan de digitale euro grensoverschrijdend betalingsverkeer binnen de EU bevorderen, met name in en met landen waar het betalingsverkeer nog niet zo efficiënt is als in Nederland het geval is. Deze optie van grensoverschrijdend betalen zou zeer welkom zijn. Hier lopen overigens ook al private initiatieven (EPI, European Payment Initiative), dus het wordt afwachten welke invloed de ontwikkeling van de digitale euro zal hebben op dergelijke oplossingen. Concreet is een belangrijk gebruiksscenario voor zowel consumenten als het bedrijfsleven (met name retail) een scenario waar internetverbinding (door bijvoorbeeld een storing) ontbreekt. Dit is momenteel een lastig scenario voor pin en bij afwezigheid van cash opties. In dit geval zou er eventueel met een fysieke kaart betaald kunnen worden met de digitale euro, lijkend op de Chipknip die we eerder in Nederland hebben gehad.

Er zijn nog een aantal zaken onduidelijk met betrekking tot de implementatie van de digitale euro, die zorgen en kosten voor het bedrijfsleven met zich mee kunnen brengen. Compensatieregelingen en kostenstructuren zijn nog weinig concreet, wat betekent dat momenteel nog onduidelijk is hoe hoog de kosten van het gebruik van de digitale euro voor ondernemers zullen uitvallen. De Commissie stelt in haar voorstel namelijk dat de consument geen geld kwijt mag zijn voor het gebruik van de digitale euro. Het is zaak dat de totale acceptatiekosten zo dicht mogelijk bij nul liggen en op basis van een vergoeding per transactie, niet als een percentage van de waarde. Dit hangt nauw samen met de gesuggereerde verplichte acceptatie van de digitale euro. Sterke waarborgen zijn nodig tegen het opleggen van overdreven hoge kosten door betalingsdienstaanbieders. Ook is nog onduidelijk hoe de anonimiteit van het gebruik van de digitale euro te verenigingen is met de huidige (en binnenkort herziene) antiwitwasregels, zeker in het geval van het gebruik van een fysieke kaart in offline scenario’s.

De komende maanden zullen de lidstaten en het Europees Parlement zich buigen over het voorstel van de Commissie.  De verwachting is dat de onderhandelingen lastig gaan worden. Voor het bedrijfsleven is het zaak dat de Europese Commissie en de ECB enkele zaken concreter gaan maken zodat zowel ondernemers als consumenten beter weten waar ze aan toe zijn.