Bedrijfsleven, overheden en kennisinstellingen bereiden zich samen voor op de naderende EU-restrictie voor de stoffenfamilie PFAS. Grootste boosdoener is kortgezegd de F van Fluor die in deze combinatie schadelijk is voor mens en natuur. Het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (IenW) en VNO-NCW en MKB-Nederland voeren samen het Actieprogramma PFAS uit.
Doel van het PFAS-Actieprogramma is informeren over en het leveren van ondersteuning aan bedrijven en hun branches bij de aanstaande Europese restrictie. De Europese Commissie wil dat de productie, het gebruik, de toepassing en de emissies van PFAS stoppen. Bedrijven zijn zich bewust van de problematiek met PFAS en nemen steeds meer actie om over te schakelen naar duurzame en veilige alternatieven. Het Nederlandse bedrijfsleven wacht niet af maar loopt voorop om PFAS-vrij te worden.
Werkgroepen
Webinars terugkijken
Meer achtergrond, extra links
Werkgroepen
Het PFAS-Actieprogramma ondersteunt met webinars, handreikingen, factsheets en pilots specifieke sectoren bij de noodzakelijke transitie. Het Actieprogramma kent de onderstaande werkgroepen. Klik op een werkgroep om te zien welke stappen zijn gezet.
Werkgroep papier en karton
PFOS en PFOA zijn leden van de PFAS-familie die inmiddels verboden zijn. Ook mag sinds 1 juli 2022 PFAS niet meer voorkomen in papier en karton dat met voedsel in contact kan komen.
De volgende organisaties zijn actief bezig met uitfasering van PFAS in papier en karton:
• Koninklijke Vereniging van Nederlandse Papier- en Kartonfabrieken (VNP)
• Corrugated Benelux Assocation, overkoepelende ledenorganisatie van Belgische en Nederlandse Golfkartonindustrie (CBA)
• Koninklijke Vereniging van Nederlandse Fabrikanten van Kartonnages en Flexibele Verpakkingen (Kartoflex)
• GroentenFruit Huis
• Federatie Nederlandse Levensmiddelen Industrie (FNLI).
PFAS komt nog steeds wel voor in de waterzuivering van papierrecycling en bij rioolwaterzuiveringsinstallaties. Er is meer onderzoek nodig naar PFAS in hulpstoffen in het oud papier, zoals inkt, lijn, smeer- en reinigingsmiddelen. Daar waar de uitfasering in de toepassing van PFAS goed loopt, blijkt in de recycling van papier en karton PFAS hardnekkig te zijn.
Werkgroep brandblusschuim
De vervanging van PFAS-houdende brandblusmiddelen is in volle gang is. De brandwerende sector en de veiligheidsrisico’s werken steeds meer met fluorvrije blusmiddelen. Er zijn alternatieven beschikbaar voor het blussen van vaste-stofbranden en vloeistofbranden. De beschikbaarheid van hoogwaardig fluorvrij schuim wordt nauwlettend gevolgd. Waar het niet anders kan zullen bedrijven geboden overgangsperiodes in de Europese regelgeving benutten. Alternatieven voor de zogenoemde grote tankputbranden zijn in onderzoek. Tests worden uitgevoerd conform internationale standaarden.
Brandweer Nederland doet actief aan voorlichting via www.transitieblusschuim.nl. Behulpzaam bij de transitie is de ‘MOC-Handreiking Blusschuimtransitie’, gemaakt onder aanvoering van het Landelijk Expertise Centrum Industriële Veiligheid (LEC IV), met medewerking van tal van organisaties, waaronder ook het Actieprogramma PFAS. Het LEC IV ondersteunt de veiligheidsregio’s bij het uitvoeren van taken op het gebied van industriële veiligheid. De MOC-handreiking is beschikbaar op: https://nipv.nl/blog/moc-handreiking-blusschuimtransitie-beschikbaar/. De ambitie is om vanuit deze transitie ook particulieren, niet-industriële bedrijven en bedrijfshulpverlening te bereiken.
Voor bedrijven en overheden (overheidsbrandweer) die de transitie maken is het belangrijk dat de stationaire en mobiele blusinstallaties heel goed worden gereinigd voordat fluorvrij schuim wordt opgeslagen. Daarbij moet het vrijkomende fluorhoudende blusschuim verantwoord worden afgevoerd en verwerkt. Om die reden is vanuit de werkgroep brandblusschuim een groep experts bezig hiervoor een beoordelingsrichtlijn (BRL) op te stellen die in de praktijk gebruikt kan worden. Met de MOC-handreiking én de BRL in de hand weten bedrijven en overheden waar ze aan toe zijn.
De Werkgroep brandblusschuim is groot (ruim 40 leden) en bestaat uit deelnemers van overheden, bedrijfsbranches en kennisinstellingen.
Werkgroep textiel
De water- en vuilafstotende en de brandwerende eigenschappen van PFAS hebben ervoor gezorgd dat PFAS gebruikt wordt in buitenkleding, skikleding, zwemkleding, handschoenen, lederen artikelen, werkkleding, technische materialen, verpakkingen, tapijt en andere interieurstoffen. Er wordt hard gewerkt aan alternatieven. Voor waterafstotendheid zijn voldoende alternatieven beschikbaar. Voor andere functies zoals het weren van olie, schimmel en vlekken is de zoektocht nog gaande. Sommige alternatieven zijn duur, zoals voor consumentenkleding. Uitfasering vormt in die productgroep een knelpunt. Het beleidsprogramma circulair textiel besteedt onder meer aandacht aan PFAS.
De volgende organisaties zijn actief bezig met uitfasering van PFAS in textiel:
• Vereniging voor (bedrijfs)kleding, interieur, tapijt en textielbranche (Modint, met een koppeling met Euratex)
• RIVM
• RWS
• RVO
Werkgroep cosmetica
PFAS komen sporadisch in lage concentraties in cosmetica voor. Cosmetics Europe (de Europese koepelorganisatie) heeft besloten het gebruik van PFAS te stoppen. Wereldwijd worden al voorbereidingen getroffen op Europese wetgeving die productie en toepassing gaat verbieden. Maar er zijn nog niet altijd alternatieven. De industrie zoekt oplossingen en heeft daar tijd voor nodig.
De Nederlandse Cosmetica Vereniging (NCV) heeft in samenwerking met het PFAS-Actieprogramma en RIVM, een factsheet voor de sector gemaakt: https://www.ncv-cosmetica.nl/zoekresultaten/?query=pfas Dit geeft informatie over het aanstaande verbod en handelingsperspectieven voor de achterban van de NCV en de Nederlandse Vereniging voor Cosmetische Chemie (NVCC).
Werkgroep waterzuivering
PFAS wordt gevonden in bedrijfsafvalwater, bij rioolwaterzuiveringen (effluent), bodemsaneringen en bemalingen. Verschillende bedrijven hebben een PFAS-waterzuivering in gebruik. Maar veel PFAS-houdende lozingen zijn nog niet in beeld. Denk aan lozingen van MKB-bedrijven. Zuiveren is duur en de achtergrondwaarde in het oppervlaktewater is hoog.
De relatie met de Kaderrichtlijn Water (KRW) is van belang: PFAS is een regelrechte bedreiging voor de waterkwaliteit en wordt op korte termijn toegevoegd aan de genormeerde stoffen voor de KRW. In opdracht van de werkgroep is in 2023 een rapport opgeleverd over de best beschikbare technieken (BBT) op het gebied van waterzuivering van PFAS houdend afvalwater.
Werkgroep rubber en kunststoffen
PFAS wordt toegepast in een grote hoeveelheid rubberen en kunststofproducten. Producten die hun PFAS behouden bij recycling en afvalverwerking. Snel uitfaseren is de wens, maar blijkt lastig te zijn omdat het wijziging van veel productieprocessen met zich brengt. Er zijn nog onvoldoende alternatieven voor PFAS voorhanden. Met name in de hoge temperatuurtoepassingen zijn er nog geen goede alternatieven.
De Federatie Nederlandse Rubber- en Kunststofindustrie (NRK) draagt bij aan de bewustwording over PFAS in rubber en kunststoffen.
Webinars terugkijken
U kunt PFAS-webinars terugkijken die in 2023 zijn door VNO-NCW in samenwerking met VNCI zijn gehouden. Ze zijn te vinden op Ondernemen.nl, of klik op de links hieronder.
Webinar ‘Wat zijn PFAS eigenlijk?’
Met medewerking van Mira Sys (onderzoeksjournalist van Follow The Money, gespecialiseerd in bodem en milieuwetgeving) en Marleen Pauwels & Ton Manders (beide Cefic, Europese koepel van chemiebedrijven)
Webinar ‘Wat gebeurt er in het Nationaal Actieprogramma PFAS?’
Met medewerking van Peter de Putter (ministerie van Infrastructuur en Waterstaat), Wim Boeken (Rijksdienst voor Ondernemend Nederland) en Hans Slenders (ingenieurs- en adviesbureau Arcadis)
Webinar ‘Hoe werkt het Europese restrictie-proces?’
Met medewerking van Margaret Wouters, Thijs de Kort en Richard Luit (RIVM/Bureau Reach).
Meer achtergrond, extra links
Meer informatie over…
Wetgeving
De trend in de wetgeving is dat steeds meer PFAS worden verboden. In 2011 werd PFOS verboden en in 2023 PFOA. De EU heeft nu een wetsvoorstel voor het verbod op de productie meer PFAS. Op het wetsvoorstel zijn meer dan 5.600 vragen binnengekomen. Als deze tijdig worden behandeld, treedt de wet in 2026 in werking, maar dat is niet zeker. Zie www.rivm.nl/nieuws/details-bekend-voor-voorstel-europees-pfas-verbod
Tegelijkertijd worden PFAS ook toegevoegd aan de lijst van stoffen die in het oppervlaktewater en grondwater niet boven een vastgestelde norm mogen voorkomen. Dit gebeurt onder de Kaderrichtlijn Water (KRW) waarvoor een deadline geldt in 2027. PFAS zal onderdeel worden van de KRW in 2033-2035.
Expertisecentrum PFAS
Actuele informatie over PFAS voor bedrijfsleven en overheid is te vinden op www.expertisecentrumpfas.nl.
De website is opgezet door Arcadis, TTE Consultants en Witteveen+Bos.
Innovatie waterzuivering
Bestaande technieken om met PFAS vervuild water en grond te reinigen vragen veel energie (hoge temperatuur). Alle betrokkenen bij PFAS-vervuiling kijken reikhalzend uit naar verbeterde technieken die minder energie nodig hebben. Meer over recente een ontwikkeling in het zuiveren PFAS in afvalwater leest u hier: Wetsus patenteert innovatieve PFAS-verwijderaar
Verwerken PFAS-houdende afvalstromen
In huishoudelijk afval zit PFAS. Het is onbekend waarin en hoeveel. Kort gezegd weten afvalverwerkers weten niet wat er binnenkomt. Het verwerken van PFAS-houdende afvalstromen kent uitdagingen. Bij afvalverwerkers komen alle denkbare PFAS terecht. Maar niet voor alle PFAS en emissiestromen zijn emissie-eisen vastgelegd. Wel is duidelijk dat de normering van PFAS aangescherpt wordt.
Het meeste PFAS-houdende afval wordt in afvalverbrandingsinstallaties (AVI’s) verwerkt. Een gerichte techniek voor verwerking van PFAS in afvalstromen is verbranding in draaitrommelovens (DTO’s). In Europa zijn er 28 DTO’s, in Nederland geen. Er zijn geen actuele plannen om een DTO in Nederland te ontwikkelen.
Het in Nederland vrijkomende PFAS houdende afval wordt tot op heden verwerkt in het buitenland. Een bekende verwerker is Endaver in Antwerpen.
Verwerken PFAS-houdend brandblusschuim
Voor het reinigen en verantwoord afvoeren van PFAS-houdend schuim uit brandblusinstallaties wordt in werkgroepverband een Beoordelingsrichtlijn ontwikkeld die naar verwachting eind 2024 wordt gepubliceerd.
PFAS-webspecial van het Financieele Dagblad
Een webspecial van het Financieele Dagblad geeft veel achtergrondinformatie en beeldmateriaal.
De special behandelt de volgende vragen over PFAS:
• Hoe zijn ze ontstaan?
• Waar zitten ze in?
• Wie maken ze?
• Wat zijn de gevaren?
De webspecial is samengesteld door onderzoeksjournalisten Marceline Bresson, Lisa van der Velden en Caitlin Stooker:
https://specials.fd.nl/pfas-het-gif-dat-ons-nooit-meer-verlaat
