Waar blijft ons geld?

'Eigenlijk zouden alle ambtenaren eerst een viskraam gehad moeten hebben.' Dat zou hun inlevingsvermogen in ondernemers behoorlijk verbeteren. En ook het op tijd betalen van rekeningen. Forum kreeg voorinzage in onderzoek van de Nationale Ombudsman. Laat betalen, zegt substituut-ombudsman Addie Stehouwer: 'Ik vind het een probleem.'

Het was de vorige ombudsman, Alex Brenninkmeijer, die net voor zijn vertrek een inventarisatie begon naar het betaalgedrag van overheden. Brenninkmeijer had al zo lang gehoord dat daar van alles aan schort, dat hij het tijd vond om eens goed uit te zoeken waarom dat is. En natuurlijk hoe dat betalingsgedrag verbeterd kan worden. Het afronden van het onderzoek is nu in handen van substituut-ombudsman Addie Stehouwer. Het werd een onderzoek met verrassende puzzelstukjes, zegt Stehouwer.

Het begon al bij de openstelling van het meldpunt. ?We zijn gewend dat we dan overstroomd worden met meldingen van mensen die zeggen dat ze een probleem hebben met een overheid en die vragen of wij iets voor ze kunnen doen. En nu: niets van dat alles. Er kwamen misschien vijftig meldingen binnen en de meeste ondernemers vroegen of we alsjeblieft niets voor ze wilden doen. Dat was het eerste puzzelstukje.? Stehouwer lacht er wat om, maar het onderzoeksteam was echt even in verwarring. Het was natuurlijk helemaal niet de bedoeling dat de Ombudsman alleen zou turven, er moest ook wat gedaan worden. En vijftig was wel een heel laag aantal, dat kon niet kloppen.

Bijzonder fenomeen
Veel ondernemers die reageerden werden gebeld om te praten over het hoe en waarom achter hun klacht. ?Als er een probleem is met de overheid willen wij iets doen?, zegt Stehouwer. ?Sommige ondernemers zeiden in de gesprekken dat ze zelf wel een oplossing zouden vinden, maar er waren er behoorlijk veel die zeiden: ?Laat maar.? We zaten niet direct met onze handen in ons haar, maar het was een bijzonder fenomeen. Er was een ondernemer bij die een half jaar moest wachten op 25.000 euro.?

De reden achter de terughoudendheid was simpel. De oplossing om dat te veranderen is dat niet, zegt Stehouwer. ?Het bleek dat een aantal ondernemers de ervaring had dat de orders uit het gemeentehuis stil vielen na een klacht. Ik heb het dan over zaken als schilderwerk en catering. Aan de andere kant beweerden de mensen bij de overheid bij hoog en bij laag dat dat helemaal niet zo gaat. Ze vonden het juist goed dat achter openstaande rekeningen aan gebeld wordt, omdat ze die inderdaad wel eens lieten versloffen. We konden ook onderzoek van de Rijksuniversiteit Groningen gebruiken dat aantoonde dat het inderdaad geen rol speelde.? Er was dus sprake van een mythe, concludeerde het onderzoeksteam en die heb je niet zomaar de wereld uit. Ook een puzzelstukje.

?Tijdens een van de rondetafelgesprekken die we hebben gevoerd in de laatste fase van ons onderzoek zei een van de aanwezigen: Ik zou het liefst willen dat alle ambtenaren eerst een viskraam hadden gehad?, zegt Stehouwer. ?Dat tekent goed wat het probleem is. Er is een verschil tussen de leefwereld van de ondernemer en de systeemwereld bij de overheid. Voor een ondernemer is een rekening van enkele duizenden euro?s heel belangrijk. Bedrijven gaan vooral failliet door gebrek aan liquiditeit, cashflow. Voor een overheid zijn dat heel kleine bedragen, die makkelijk op een stapeltje in de marge terecht komen. Daarnaast blijkt dat bij het vergeven van opdrachten inhoudelijke ambtenaren betrokken zijn, niet de mensen die de betaling regelen. Het zou al heel erg schelen als overheden duidelijke contactpersonen aanwijzen met een naam en een telefoonnummer.?

Moreel kompas
Volgens Stehouwer is het vooral aan de overheid om de kou uit de lucht te nemen. ?Ik vind het een probleem. Ondernemers zijn belangrijk voor de samenleving. Daarbij hoort de overheid een soort moreel kompas te hebben. Het geld waar ze mee werken is niet van gemeenten, het is belastinggeld. De burgers betalen dat om het ten goede te laten komen aan de samenleving. Daarom vind ik dit ook anders dan betaalgedrag tussen bedrijven. Daar kun je van denken wat je wilt, maar die hebben een bak eigen geld.?

En nu moet het werken aan de oplossing beginnen, zegt Stehouwer. ?Ik zou graag willen dat de beeldvorming rond die mythe van straf als je achter je geld aan gaat, wordt doorgeprikt. Ik zou het leuk vinden als ik uitgenodigd zou worden voor een rondetafelgesprek van een gemeente met ondernemers.?

?Mijn advies aan ondernemers is: Als er een geval is waar je een probleem over hebt, praat erover met iedereen die er over begint. En realiseer je dat werk voor een overheidsinstantie iets anders is dan voor een particulier. Daar heb je waarschijnlijk maar één contactpersoon die nog wel weet dat je de kozijnen hebt geschilderd. Vraag voordat je begint een logische referentie voor op de rekening. Een naam, een nummer, een afdeling die logisch is binnen de systeemwereld van het gemeentehuis.?

Aan het einde van het gesprek buigt Stehouwer zich voorover en grijnst bijna ondeugend: ?Weet je, wij hebben ons eigen betaalgedrag ook bij het onderzoek betrokken. Onze norm is dat we 95 procent van de rekeningen binnen dertig dagen willen betalen. Pfieuw, het was goed. Vorig jaar kwamen we op 93 procent.?

Waar blijft ons geld?

Ze worden niet begrepen door de overheid. ?Hoezo heeft u geen geld als wij niet betalen?? Ondernemers verbazen zich erover hoe de overheid met hun belastinggeld omgaat. Vier van hen vertellen in filmpjes van de Nationale Ombudsman wat hun klachten zijn. De verhalen zijn echt, de personen acteurs. De echte ondernemers bleven liever buiten beeld, niet helemaal gerust op de gevolgen van de relatie met de overheid.

Robert, zzp’er in de ict ‘Herinneringen gestuurd, maar het schoot niet op’

Denise, freelance grafisch vormgeefster ‘Wachten op je geld is zo frustrerend’

 

Paula, forensisch psycholoog ‘Ik voel me vermalen in een log systeem’

 

Murat, cateraar ‘Na drie maanden had ik mijn geld nog niet’