Overheidsuitgaven opschroeven of niet? Dít denken economen

22-09-2016

Extra investeren? Of juist de hand op de knip houden? Dat is dé vraag waarop een nieuw kabinet een antwoord moet vinden. Nu de verkiezingen dichterbij komen: wie heeft het beste recept? 

 

Waarom zou je je druk maken over de groei van de Nederlandse economie? De crisis is toch voorbij?

Het hangt er maar net vanaf naar wiens betoog je luistert. Volgens Bas Jacobs, hoogleraar economie en overheidsfinanciën aan de Erasmus Universiteit, groeit de Nederlandse economie veel te langzaam. Hij beargumenteert dat onze groei historisch laag is: zelfs na de Wereldoorlogen en de Grote Depressie groeide de Nederlandse economie harder dan nu. Dat komt door onderbesteding en vraaguitval, zegt Jacobs. En omdat de rente op nul staat, kan de economie zichzelf niet automatisch herstellen. Raymond Gradus, hoogleraar bestuur en economie aan de Vrije Universiteit, betwijfelt dat. Hij wijst erop dat de werkloosheid dit jaar alweer gedaald is naar 5,8 procent. Dat is verdacht dicht bij het evenwichtspunt van 5 procent. Hij verwacht wel dat de groei wat afneemt, maar niet door onderbesteding. Eerder door economische onzekerheden rond bijvoorbeeld de Brexit. Ook Lex Hoogduin, hoogleraar economie aan de Rijksuniversiteit Groningen, is het niet helemaal eens met Jacobs. Hij stelt juist dat de economische groei in Nederland onhoudbaar was, de crisis was daar een gevolg van. 

 

‘De VS zijn de crisis goed doorgekomen, juist omdat ze geld uitgaven toen het slecht ging’

 

Moet het begrotingstekort worden teruggebracht?

Ook daar denken economen verschillend over. Jacobs vindt dat Nederland veel en veel te zuinig is. Hij wijst naar andere landen, zoals bijvoorbeeld de Verenigde Staten, die de crisis goed zijn doorgekomen doordat ze juist veel geld uitgaven in de periode dat het slecht ging. Nog nooit is kapitaal zo goedkoop geweest, zegt Jacobs. Dat geld moet de overheid lenen en investeren. Volgens Gradus zijn bezuinigingen onontkoombaar. Zeker omdat er nogal wat extra moet naar posten waar nog geen rekening mee is gehouden in vorige begrotingen. Defensie bijvoorbeeld. Ook stelt hij dat meerdere geleerden, zoals bijvoorbeeld de hoofdeconoom van het Internationaal Monetair Fonds, erop wijzen dat landen met een grote financiële sector – zoals Nederland! – hun schokbestendigheid moeten vergroten. Bij een volgende crisis kan de staatsschuld anders veel te snel oplopen. Lex Hoogduin stelt dat gezonde groei alleen mogelijk is met een gezonde overheidsbegroting. Dus een oplopend begrotingstekort is voor hem geen optie.

Of is het beter extra te investeren?

Zeker wel, daar zijn alle economen het eigenlijk over eens. Ook Gradus ondersteunt de oproep van VNO-NCW voor extra publiek-private investeringen. Cees Oudshoorn, econoom en algemeen directeur van VNO-NCW, stelt dat investeringen niet alleen noodzakelijk zijn voor de groei van de economie, maar ook omdat we voor grote transities staan op bijvoorbeeld het gebied van energie en digitalisering. Daarvoor zijn investeringen van de overheid nodig. Jacobs stelt dat monetaire financiering, oftewel helikoptergeld, niet mag en dat daarom de economische structuur versterkt moet worden. Dat kan door te investeren in bijvoorbeeld r&d, onderwijs en duurzame energie. Hoogduin vindt wel dat investeringen zoveel mogelijk privaat moeten zijn. Ondernemers zijn tenslotte degenen die voor groei zorgen; de overheid moet de juiste voorwaarden scheppen. Helemaal waar, stelt Oudshoorn, maar in de bovengenoemde transities speelt de overheid een sleutelrol. En daarom zijn ondernemers ook met de NL Next Level-campagne begonnen.

 

‘Nederland moet nú werken aan haar groei-vermogen’

 

Waar moet dat geld dan vandaan komen, als het begrotingstekort niet mag oplopen?

Volgens Oudshoorn kunnen die investeringen uit de lopende begroting komen. Daar pleit ook Gradus voor. We moeten veel minder doen aan herverdeling, zegt hij. Volgens een raming van het Centraal Planbureau stijgen de uitgaven aan herverdeling van 48 procent in 2008, naar 55 procent in 2021. Dat drukt veel te zwaar op de begroting, stelt hij. En dat leidt af van waar het om gaat bij economische groei: het productievermogen van Nederland. Zo zijn er wel meer posten, zoals bijvoorbeeld de gezondheidszorg, waar hervormingen noodzakelijk zijn. Jacobs is wat dat betreft een stuk radicaler: hij pleit ervoor om het stabiliteits- en groeipact af te schaffen. Dat stelt namelijk dat er inflatie dreigt als lidstaten een begrotingstekort hebben van meer dan 3 procent van het bruto binnenlands product. Dat is niet het geval als de rente op nul staat, zegt hij. Er dreigt volgens Jacobs nu zelfs deflatie.

 

Waar moet het volgend kabinet mee aan de slag dan?

Ook daar hebben de economen verschillende ideeën over. Zo stelt Jacobs dat de overheid veel meer moet gaan belasten op kapitaal – op vermogen dus – en minder op arbeid. Dat zorgt voor groei, stelt hij. Gradus' paradepaardje is de vlaktaks, of in elk geval een vlakker belastingtarief. Een lastenverlichting moet dienen als smeerolie voor deze belastingherziening. Ook vindt hij dat het pensioenstelsel hervormd moet worden, net als de arbeids- en woningmarkt. Het kabinet moet snel bezig gaan met een hervorming van de inkomstenbelasting. Ook Hoogduin pleit voor eenvoudiger en lagere belastingen, om te zorgen voor meer koopkracht. Allemaal opties die een volgend kabinet kan meenemen. Maar, stelt Oudshoorn, investeringen kunnen niet wachten tot er eindelijk hervormingen zijn doorgevoerd. Nederland heeft nú meer en structurele groei nodig. En het kan ook: het geld om extra te investeren kan uit de lopende begroting gehaald worden. Er is dus ook nog eens geen enkele reden om ze uit te stellen. Aan de slag!

 

Wat krijg je als je vier economen in een boksring zet?

Een heftig debat over de staat van de Nederlandse economie. Cees Oudshoorn, Bas Jacobs, Lex Hoogduin en Raymond Gradus doken afgelopen vrijdag met elkaar de boksring in. En gaven antwoord op de vraag: Moet Nederland investeren of bezuinigen? Jort Kelder leidde het debat. 

Kijk hier naar het videoverslag: 

Clash tussen economen from VNO-NCW en MKB-Nederland on Vimeo.