Houd het simpel en timmer niet alles helemaal dicht. Die tip geeft econoom Marcel Canoy aan het nieuwe kabinet. Experimenteren, resultaten meten, aanpassen en uitrollen, zo zou het volgens hem moeten gaan.
'Weet je wat er nou telkens fundamenteel misgaat in Nederland?' Op de vraag wat de beste overheidsbegroting voor een sterke economie is, stelt zorgeconoom Marcel Canoy meteen een tegenvraag. Die hij vervolgens ook maar gelijk beantwoordt: 'We maken eigenlijk alle systemen veel te complex. Ik weet wel hoe dat komt: in Nederland zijn we gewend eindeloos compromissen te sluiten. We hebben de politieke cultuur er niet voor om eerst eens iets een of twee jaar uit te proberen en als het dan werkt landelijk uit te rollen. Of aan te passen zodat het beter werkt. Nee, wij timmeren alles helemaal dicht.'
'Kijk maar naar de zorg. Waarom zijn regelingen als de financiering van ziekenhuizen zo ontzettend ingewikkeld? Dat is helemaal niet nodig. We hoeven niet op elk detail van een behandeling een label te plakken waardoor artsen en verpleegkundigen de helft van hun tijd kwijt zijn aan het invullen van formulieren in plaats van het beter maken van patiënten. Dat maakt het systeem kwetsbaar, inefficiënt en frustrerend voor de mensen die erin werken.'
Compromissencultuur
Canoy zou liever zien dat er meer ruimte is voor eigen initiatief, voor mensen met goede ideeën. Wat dat allemaal met de begroting te maken heeft? Experimenteren, resultaten meten, aanpassen en uitrollen leidt tot beter overheidsbeleid en efficiëntere bestedingen. 'Een voorbeeld: ons belastingsysteem is veel te ingewikkeld. Ik geloof dat 80 procent van de Nederlanders wel ergens een toeslag voor kan krijgen. Dat is echt verspillend en komt uit diezelfde compromissencultuur voort: voor elk miniprobleem bedenken we een minioplossing. Schaf die toeslagen af en ga liever experimenteren met een basisinkomen of zo. In Alaska en in Finland zijn ze daar al mee bezig en de eerste resultaten zijn best interessant. Probéér het nou gewoon eens.'
'Voor elk miniprobleem bedenken we een minioplossing'
En zo kan Canoy nog wel even doorgaan. In steden als Stockholm en Londen wordt rekeningrijden al een tijdje uitgeprobeerd: niet het bezit, maar het gebruik van een auto wordt belast. En dat blijkt te helpen om het aantal files omlaag te krijgen en de lucht in die steden schoner te houden. 'Kunnen we hier ook doen. En weet je, als je burgers of wie ook zelf ideeën laat aandragen, verbetert dat ook de acceptatie van nieuwe maatregelen. Zorg alleen wel dat er ook geld klaarligt om wat je op kleine schaal hebt uitgeprobeerd ook landelijk door te voeren.'
Duurzaamheid als exportproduct
En dan is er nog het thema duurzaamheid, zegt Canoy. Hij verwacht niet dat de partijen die nu bezig zijn met de formatie op dat terrein heel ambitieus zullen zijn. Maar dat zou wel moeten, vindt hij. 'Op een manier die ook goed is voor onze economie. En dat kan. Dat hebben we met ons watermanagement wel bewezen. In eerste instantie was dat een kostenpost en een pure noodzaak, omdat we anders met zijn allen op de bodem van de Noordzee hadden geleefd. Nu is het een exportproduct. Zo gaat dat met duurzaamheid ook. Dankzij de kabinetten-Rutte hebben we dat enorm laten lopen. Dus het zal nog best moeite kosten om op bepaalde terreinen een voorloperpositie te krijgen, maar het is zeker niet te laat. Maak het ondernemers gemakkelijk met regeling die onderzoek en ontwikkeling stimuleren bijvoorbeeld, iets wbso-achtigs.' Hij krabt zich even op het hoofd, want tja… dat vergt wel politiek leiderschap op een thema waar je niet per se kiezers mee trekt. En toch, zegt hij, doe nou maar wat het beste is voor het land en leg dat uit. 'Als je dan over vier jaar weggestemd wordt, heb je pech. Aan de andere kant, als de economie doorrolt zoals nu en het ook op andere terreinen goed gaat, dan zullen kiezers dat juist prima vinden.'
Minder kwetsbaar maken
Hij wil maar zeggen, de politiek moet keuzes maken waardoor Nederland minder kwetsbaar is bij economische tegenwind die van buiten Nederland komt. 'De schuldenberg voor onze woningen is ook zoiets. Daar moeten we vanaf. Die maakt Nederland veel kwetsbaarder als het economisch tegenzit en de waarde van onze bezittingen daalt. Er staat ook wel een pensioenberg tegenover, maar daar kan je nu niet zoveel mee. Als we kans zien flink te hervormen – belastingstelsel vereenvoudigen, onzinnige subsidies afschaffen, investeren in onderwijs, huurmarkt lostrekken, duurzaamheid stimuleren, pensioenen hervormen, schuldenberg omlaag krijgen en ga zo maar door – dan staan we er structureel beter voor en groeien we harder. En is Nederland ook nog eens een aantrekkelijker land om in te investeren. Hoeveel extra groei en banen dat oplevert? Daar ga ik echt geen uitspraken over doen. Economen zijn gewoon slecht in dit soort voorspellingen. En degenen die zich er wel aan wagen, hebben blijkbaar een glazen bol in hun binnenzak. Sorry, ik heb die niet.'
Lees ook wat de economen Bas Jacobs, Henriëtte Prast, en Barbara Baarsma helemaal anders zouden doen.
Wie is Marcel Canoy?Marcel Canoy heeft zich als econoom onder meer gespecialiseerd in marktwerking en gezondheidszorg. Op dit moment is hij distinguished lecturer aan de Erasmus School of Accounting and Assurance en voorzitter van Longkanker Nederland. Eerder werkte hij voor het Centraal Planburaus, de Europese Commissie, Ecorys en de Tilburg University.
