Afgelopen vrijdag maakte minister Hugo de Jonge van Gezondheidszorg bekend te overwegen een coronatoegangsbewijs verplicht te stellen. Althans voor sommige sectoren. In het buitenland is daar al ervaring mee opgedaan. Zo werkt dat in Italië, Frankrijk, het Verenigd Koninkrijk en New York.
'Niemand zit op nieuwe lockdowns te wachten'
Italië | coronabewijs verplicht in horeca, scholen en het ov plus mogelijk straks ook bedrijven
Afgelopen zomer draaide het razend populaire restaurant Tonnarello weer als vanouds. Het restaurant, gevestigd in de sfeervolle Romeinse uitgaanswijk Trastevere, krijgt dagelijks honderden klanten. Iedere bezoeker wordt om een vaccinatiebewijs gevraagd, de zogenoemde 'Green Pass', òf een negatieve testuitslag. 'Ik vind het een uitstekende maatregel om de pas in de horeca te verplichten. Het is een goede manier om risico's op besmetting te beperken', zegt restauranthouder Ricardo Tulli (40). 'De meeste horecaondernemers in de buurt zijn het hier mee eens. Niemand zit hier op nieuwe lockdowns te wachten.'
In Italië zijn horecaondernemers sinds 6 augustus verplicht om naar een vaccinatiepas of testbewijs te vragen. Zonder zo'n coronatoegangsbewijs zijn bars en restaurants verboden toegang, net als musea, theaters en andere publieke ruimtes. De pas is sinds 1 september ook verplicht voor het personeel van scholen en universiteiten, en voor personeel en passagiers van publiek transport op lange trajecten (vliegtuig, trein, interregionale bussen). Personeel dat niet wil of kan vaccineren moet verplicht elke twee dagen testen. Met een doktersbriefje zijn de testen gratis, anders moeten ze uit eigen zak betaald worden; per keer zo'n 15 euro. Weigeraars worden na de vijfde dag op non-actief gesteld, zonder salaris.
'wegsturen van personeel kan tot problemen leiden'
Mogelijk wordt de verplichte pas, en de bijhorende strafmaatregelingen, ook uitgebreid naar bedrijven en fabrieken. De discussies daarover zijn nog in volle gang. Werkgeversorganisatie Confindustria roept al wekenlang op om de maatregelen ook in het bedrijfsleven te introduceren. De vakbonden zijn juist fel tegen en keren zich tegen het op non-actief zetten van opstandige medewerkers. Ze zijn ook boos dat de regering Draghi de pas (of negatief uitstrijkje) al verplicht heeft in bedrijfskantines, naar voorbeeld van publieke restaurants, en eisen dat de regering 'deze discriminatie en uitsluiting op de werkvloer' terugdraait.
Volgens onderzoek willen twee op de drie Italiaanse ondernemers dat de maatregelen in alle arbeidssectoren worden ingevoerd. Sommigen zien meer in een selectieve aanpak. 'Ik ben groot voorstander van vaccinatie', zegt Enzo Barbi (40), eigenaar van een groot wijnbedrijf en luxe gastenverblijf in Umbrië. 'Maar ik denk dat we die pas niet overal moeten invoeren. Zo'n maatregel is vooral nuttig in bedrijven met meer dan dertig werknemers en in arbeidssectoren waar veel interactie is met het publiek. Hier in Italië draaien we vooral op familiebedrijven. In een klein bedrijf kan het wegsturen van personeel tot grote problemen leiden.'
'Je hoort eigenlijk niemand klagen'
Frankrijk | coronatoegangsbewijs verplicht in voorzieningen voor cultuur en vrije tijd
Voor Henri Mazzarese spreekt het vanzelf. 'Wij willen allemaal zo snel mogelijk van deze epidemie af', zegt de bedrijfsleider van sportschool 100% Forme in Poissy, een voorstad van Parijs. 'Dat kan alleen als we tegen degenen die zich niet willen laten vaccineren, zeggen: sorry, maar u komt er niet in.' Hij is het dus eens met de regering. Die stelde in juli een bewijs van vaccinatie of een recente negatief test verplicht in alle 'voorzieningen voor cultuur en vrije tijd' waar meer dan 50 personen bij aanwezig zijn.
Sinds 8 augustus ben je zonder coronatoegangsbewijs (pass sanitaire) ook niet meer welkom in restaurants, bars, cafés (inclusief het terras), ziekenhuizen en verzorgingshuizen. Reizen met treinen, vliegtuigen en bussen die grotere afstanden afleggen, kan ook niet meer zonder bewijs. En onlangs (30 augustus) werd een volgende nieuwe stap gezet. Werkgevers in alle sectoren waar de pass sanitaire verplicht is, kunnen ook hun personeel om die pass vragen. Het gaat om zo’n 1,8 miljoen werknemers.
'sommigen zeggen hun lidmaatschap op, maar de meesten niet'
'Het lijkt mij logisch dat wij zelf ook doen wat we onze leden vragen', zegt Mazzarese. Hij heeft drie medewerkers en drie coaches die allemaal een pass sanitaire hebben. 'Alleen onze schoonmaker wil zich niet laten vaccineren. Die moet dus steeds weer een nieuwe PCR-test doen. Die zijn nu nog gratis, maar vanaf half oktober niet meer.' Hij haalt zijn tablet tevoorschijn om de QR-code te scannen van een klant die net het tourniquetje is gepasseerd. 'Zie je hoe snel dat gaat? Ook wat privacy betreft is er niets aan de hand. Ik kan niet zien of iemand is ingeënt of een test heeft gedaan. Of dat iemand COVID heeft gehad, wat ook nog mogelijk is. Er worden ook helemaal geen gegevens bewaard.'
Natuurlijk, niet al zijn leden werken mee. Mazzarese schat dat het om 15 procent gaat. 'Die zeggen hun lidmaatschap op of ze wachten tot alles voorbij is. Ik heb hier één persoon gehad die in discussie ging zei dat zijn fundamentele vrijheden in het geding waren. Ik heb gezegd: je bent helemaal vrij om te kiezen: of een pass sanitaire of naar huis gaan.'
'controle blijkt helemaal niet zo moeilijk'
Ook Jordan Pellan, eigenaar van de brasserie La Cabane verderop in de straat, ziet geen bezwaren tegen de pass sanitaire. Zijn werknemers waren allemaal al lang ingeënt. 'Dus dat was helemaal geen punt.' Wat de klanten betreft, direct na 8 augustus bleef het aanvankelijk rustig in la Cabane. 'Daarna werd het snel drukker, veel mensen moesten nog hun tweede prik krijgen. Het is nu echt goed op gang gekomen en je hoort eigenlijk niemand klagen.' Veel horecaondernemers waarschuwden voor de invoering dat controles in een drukke zaak waar mensen in en uit lopen onmogelijk zijn. 'Het is echt niet zo moeilijk. We geven iedereen na de controle een stempel op de hand.'
De protesten tegen de 'sanitaire dictatuur' die al twee maanden elke zaterdag overal in het land plaatsvinden, brengen tot grote opluchting van de regering steeds minder mensen op de been. Vandaar dat minister van gezondheid Olivier Véran niet uitsluit dat de maatregel niet eindigt op 15 november, zoals nu nog de bedoeling is. 'Als COVID niet uit ons leven verdwijnt, gaan we dit na goedkeuring van het parlement verlengen.'
'Een Britse onderneming mag vaccinatie eisen'
Verenigd Koninkrijk | coronatoegangsbewijs verplicht voor bezoek nachtclub of ander druk evenement
'No jab, no job.' De eerste coronaprik was nog niet gezet in het Verenigd Koninkrijk of de baas van Pimlico Plumbers kondigde een vaccinatieplicht voor zijn 400 loodgieters aan. 'Waarom accepteren we een dodelijk virus in ons land wanneer we een werkzaam vaccin hebben?', vroeg Charlie Mullins zich af. De ondernemer zag het als een vorm van extra dienstverlening om alleen gevaccineerden naar woningen te sturen om lekkages te verhelpen, ook al kunnen gevaccineerden het virus nog steeds verspreiden.
De uitgesproken Mullins werd echter geen trendsetter, al besloot ook uitgeverij Bloomsbury een streng beleid te voeren. Werknemers die half oktober willen terugkeren op de burelen, moeten twee prikken hebben gehad. Vanaf het begin van de coronacrisis voerde de uitgever van Harry Potter's een voorzichtige koers, wat versterkt is nadat twee werknemers van de Indiase tak waren bezweken aan COVID-19. De directie zegt zich te baseren op medisch en wetenschappelijk bewijs.
Amerikaanse bedrijven, zoals Goldman Sachs en JP Morgan, gaan niet verder dan hun Londense personeel 'krachtig aan te bevelen' zich te laten inenten tegen het virus. Britse ondernemingen mijden dit controversiële onderwerp en vertrouwen erop dat werknemers zich eigener beweging laten vaccineren. Het helpt dat de vaccinatiegraad relatief hoog is op de Britse eilanden. Daar komt bij dat een Britse werknemer veel meer rechten heeft dan een Amerikaanse.
'een plicht is een vreselijke inbreuk op de persoonlijke vrijheid'
'Juridisch gezien kan een Britse onderneming eisen dat het personeel zich vaccineert', zegt arbeidsjurist Lucy Lewis, partner bij advocatenkantoor Lewis Silkin, 'maar zonder risico is het niet. Er is dan kans op langdurige rechtszaken wegens discriminatie en onterecht ontslag. Bij zo'n proces is het aan de gezondheidsinspectie om te bepalen of een ongevaccineerde een risicofactor is. Sneltesten voor ongevaccineerden is wat dat betreft een veiliger route.'
De Britse commissie voor Gelijkheid en Mensenrechten heeft bedrijven onlangs gewaarschuwd tegen het buitensluiten van ongevaccineerden. Ministers hebben op hun beurt laten weten dat ze bedrijven steunen die vaccinaties eisen, maar de regering-Johnson weigert zo'n vaccinatieplicht wettelijk te verankeren. De vakbonden vinden dat bedrijven vaccinaties moeten aanmoedigen, maar nooit mogen dreigen met ontslag. Zorginstellingen vrezen een personeelstekort bij een vaccinatieplicht.
De regering gaat wel eisen dat zorgwerknemers zich laten vaccineren. Tevens wil het dat studenten zich laten prikken alvorens colleges te volgen, met als voornaamste doel de vaccinatiegraad onder jongeren te stimuleren. Dat laatste heeft woede gewekt bij universiteitsbestuurders. 'Ik verafschuw het idee van een vaccinatieplicht op de campus', beweerde rector James Tooley van Buckingham University, 'het is een vreselijke inbreuk op de persoonlijke vrijheid.'
'Ons is niets gevraagd'
New York City | bewijs van inenting verplicht voor binnenactiviteiten
Achter het raam van Pasticceria's Rocco's in Brooklyn hangt een enorm plakkaat. 'Wij discrimineren geen enkele klant op basis van sekse, gender, ras, geloof, leeftijd, of vaccinatiestatus', staat er in koeienletters op te lezen. Binnen legt bedrijfsleider Mary Josephine Generoso voor het oog van de camera's uit waarom de banketbakkerszaak haar eigen coronabeleid voert. 'Wij gaan niet voor politieman spelen', zegt ze. 'Dat is iets wat de burgemeester maar moet regelen.'
Ook Tyler Hollinger, eigenaar van Festival Café in Manhattans Upper East Side, is niet blij met de vaccinatieplicht. 'Als controlerende partij zou je zeggen dat we bij de besluitvorming betrokken zouden worden. Maar ons is niets gevraagd.' Hollinger verzet zich niet alleen vanwege de extra kosten voor het inhuren van deurpersoneel, maar ook omdat hij er weinig voor voelt om met boze klanten de discussie aan te gaan. 'Dit leidt geheid tot conflictsituaties. Ons vak is het serveren van spijs en drank, niet het vertellen hoe mensen met hun gezondheid moeten omgaan.'
'Het enige resultaat is dat New Yorkers minder uit eten gaan'
Bovendien zijn de nieuwe regels allesbehalve consistent, aldus Hollinger, die overigens net als de rest van zijn werknemers is ingeënt. 'De vaccinatieplicht geldt bijvoorbeeld niet voor de metro, waar mensen als sardientjes op elkaar gepakt bijeenzitten.' Het aantal infecties zal er dan ook niet mee dalen, denkt hij. 'Het enige resultaat is dat toeristen worden afgeschrikt en dat New Yorkers minder uit eten zullen gaan. En dat in een stad en een sector die toch al zoveel te lijden hebben gehad.'
Voor de New Yorkse uitbaters geldt tot half september nog een overgangsperiode. Daarna gaat de stad daadwerkelijk boetes uitdelen die op kunnen lopen tot 5.000 dollar voor mkb'ers die in gebreke blijven. Hollinger overweegt of hij zich voor die tijd kan aansluiten bij een rechtszaak die een groep ondernemers inmiddels tegen het stadsbestuur heeft aangespannen. Hij wijst op een staat als Texas, waar de gouverneur een vaccinatieplicht juist heeft tegengehouden, en horeca-exploitanten die niet-ingeënte klanten weren zelfs het risico lopen om hun drankvergunning te verliezen. Hollinger: 'Dat geeft al aan dat het coronabeleid in dit land niet draait om de openbare gezondheid, maar een politiek wapen is.'
Op de hoogte blijven van onze beste artikelen? Schrijf je dan gratis in voor onze nieuwsbrief.
Zwitserland koos nóg niet voor coronabewijs'De vijand is en blijft het virus. Niet de andersdenkende burgers', zei de Zwitserse president Guy Parmelin vorige week nog, toen de Zwitsers een wettelijk verplicht COVID-certificaat voor bedrijven hadden verwacht. Het kwam er niet. Alleen zogenoemde '3-G-medewerkers' (genezen, gevaccineerd of getest) zouden dan nog door werkgevers worden toegelaten. Ook zou het certificaat verplicht worden voor bezoekers van restaurants, theaters, en de fitnessbranche. Maar kennelijk wilde de regering de kloof tussen gevaccineerden en niet-ingeënte burgers niet groter maken. Dus werd het aan het bedrijfsleven overgelaten om, naast de bestaande maatregelen, zelf oplossingen te vinden voor de stijgende coronacijfers. Een stok achter de deur is er wel: per 1 oktober is testen niet meer gratis. Ook moeten de Zwitsers dan betalen voor de zelftestkits, waarvan ze er tot nu toe 5 per maand gratis krijgen. Dat moet de druk op het vaccineren verhogen.
Koepels als het Schweizerische Arbeitsgeberverband SAG en het Schweizerische Gewerbe Verband SGV juichen een verplicht certificaat toe. 'Als de cijfers verder stijgen, moet de werkgever dat van zijn personeel kunnen eisen', zegt SAG- voorzitter Valentin Vogt. 'Hoe kun je anders aan je verplichting voldoen een veilige arbeidsplaats aan te bieden? Wie geen COVID-certificaat heeft, moet dan maar in een aparte ruimte lunchen.'
Veel ondernemers dringen aan op vaccineren uit eigen beweging. Daarom is ook Nils Planzer, ceo van een bedrijf met ruim 5.000 medewerkers, mordicus tegen een verplicht coronatoegangsbewijs. 'Wij lossen dat zelf op', zegt de transportondernemer. 'Het is een kwestie van vertrouwen. Veel medewerkers, onder wie ikzelf, houden er niet van zich door de overheid de wet te laten voorschrijven.' De bestaande veiligheidsmaatregelen: mondkapjes, 1,5 meter afstand en vrijwillig vaccineren, voldoen volgens de ondernemer.
Dat vindt ook Michael Antonopoulos, directeur van de krachttraining-keten Kieser, met trainingscentra overal in Zwitserland. Van zijn eigen medewerkers zijn de meesten ingeënt. Verplichten wil hij dat niet. Hij hanteert nu al strenge hygiënemaatregelen. Hij wijst ook op het desastreuze effect op zijn omzet als het certificaat verplicht zou worden in zijn centra. 'Op het moment dat de regering dat instelt, regent het opnieuw opzeggingen van klanten. En we hebben al zeker 20 à 30 procent omzet ingeboet sinds corona.' Vooral de horeca ziet zich als het kind van de rekening bij een verplicht certificaat. Mondkapjes zijn sowieso verplicht voor personeel en bezoekers, als ze niet aan hun tafel zitten. Maar verdere controle aan de deur wijst horecaondernemer Freddy Bindella af. 'Voor ons zijn gasten gewoon gasten', zegt hij. 'Wij zijn restauranthouders, geen politieagenten. We brengen levensvreugde.' Bij een stagnerende vaccinatiegraad van amper 52 procent zou de helft van de bevolking worden uitgesloten van restaurantbezoek. Onacceptabel, vindt Bindella.
Maar de IC’s zijn alweer voor 90 procent vol, vooral met patiënten die niet zijn ingeënt (9 van de 10 ). Verwacht wordt dan ook dat de Zwitserse regering bij haar wekelijkse persconferentie op woensdag 8 september een COVID-certificaat voor horeca en bioscopen verplicht stelt. Of dat ook gaat gelden voor het bedrijfsleven zonder contact met het publiek, is de vraag. Het protest tegen overheidsinmenging stijgt. Er is alweer een referendum in de maak.
