Bij Stork Hengelo begint in 1943 de Meistaking

22-06-2018

Woede en verontwaardiging overheersen als de Nazi's in 1943 alle mannen tussen de 18 en 35 jaar op willen trommelen voor de Arbeidseinsatz. Maar de telefoniste van Stork Hengelo is niet van plan dit te laten gebeuren. In de serie Overlevers: Machinefabriek Stork & Co.

Warm, benauwd, lawaaiig en niet helemaal ongevaarlijk. Zo zal het zijn geweest in de ijzergieterij van Stork. Het kokende ijzer wordt door drie man in een mal gegoten. De ketel hangt aan een grote haak die met een katrol aan het plafond is bevestigd. Maar eerst is met een soort grote pollepel het ijzer uit de oven in de ketel geschept. Een listig karwei.

Tekst gaat verder onder de foto

Het blijft een gevaarlijk werkje, het gieten van kokend heet ijzer in mallen.

Foto: Hollandse Hoogte/Archief Spaarnestad, rond 1940

Drie weefgetouwen

Charles Stork is 13 jaar oud als hij in 1835 met zijn vader een spinnerij in Enschede bezoekt. Zijn vader is directeur van een postkantoor en Charles weet het zeker, zo’n baan wil hij zelf niet. De spinnerij maakt hem wel enthousiast en van zijn vader mag hij 2.000 gulden lenen, waar hij samen met zijn broer drie weefgetouwen van koopt.

Jongste Nederlandse ondernemer

Hij noemt zijn bedrijfje Weefgoederenfabriek C.T. Stork en Co en weeft in loon voor een grote fabrikant uit Almelo. Charles wordt hiermee de jongste Nederlandse ondernemer ooit. Maar zijn hart ligt eigenlijk bij de machines in de fabriek. Na wat jaren reizen en bijscholen richt hij uiteindelijk in 1865 Machinefabriek Gebr. Stork & Co. op.

De familie Stork telt ook een verzetsstrijdster. Studente Ankie Stork regelt voor tientallen Joodse kinderen uit Amsterdam een veilig onderkomen in Overijssel. Ook smokkelt ze rantsoenkaarten. Als ze wordt verraden en de SS het huis met smokkelwaar ondersteboven keert, lukt het haar in een onbewaakt ogenblik alle bonnen door het toilet te spoelen.

Bekijk dit filmpje eens over Ankie Stork en het kindercomité

Een dorp voor het personeel

Stork is een sociale werkgever en het personeel is betrokken. Er wordt een pensioenfonds in het leven geroepen en er komt een ondernemingsraad. Vlak voor de Eerste Wereldoorlog laat Stork tuindorp ‘t Lansink aanleggen, waar personeel van alle rangen en standen door elkaar heen woont. Het enige wat ontbreekt is een café…

Stork Hengelo in staking

In 1943 moeten alle mannen van 18 tot 35 jaar zich melden voor de Arbeidseinsatz. Duitse mannen zijn er nauwelijks meer en de nazi’s willen arbeiders uit het buitenland om de (oorlogs)economie draaiende te houden. Dat leidt bij Stork tot zoveel woede en verontwaardiging dat iedereen het werk neerlegt. De Meistaking is begonnen. En dankzij de telefoniste die andere bedrijven oproept hetzelfde te doen, leggen al snel meer dan 500.000 werknemers het werk neer.

De Meistaking begint bij Stork Hengelo