Wordt ijzerpoeder de nieuwe brandstof voor deze bierbrouwer?

De uitdaging waarvoor bierbrouwer Peer Swinkels van onder andere Bavaria staat: hoe krijg ik al die hitte die ik nodig heb in het brouwproces duurzaam geproduceerd? ‘We hebben tijd nodig om oplossingen te zoeken.’

Op het terrein van bierbrouwer Bavaria in het Brabantse Lieshout stond onlangs tijdelijk een installatie waarin ijzerstof wordt verbrand. Ja, ijzerstof. Een stuk ijzer verbrandt niet zo snel, maar als je het tot poeder vermaalt wel. En dan krijg je – zonder CO2-uitstoot – hitte van een hoge temperatuur die ze bij het brouwen van bier goed kunnen gebruiken. Van de ‘ijzerroest’ die na verbranding overblijft, kan weer ijzerpoeder worden gemaakt. Regenereren noemen ze dat. Dat poeder kan weer opnieuw worden verbrand. Dat maakt de cirkel rond. De (test)installatie is het resultaat van een samenwerking van Swinkels Family Brewers, zoals Bavaria tegenwoordig heet, met de TU Eindhoven. Aan de installatie wordt nu verder gesleuteld in een loods.

Energie besparen: prima. Maar wat doet het bedrijfsleven dan? Hoe worden energieslurpers energiezuinig, wordt fossiele brandstof vervangen door een duurzame variant en de uitstoot van CO2 echt gedecimeerd? In een korte serie onder de naam #Hoedan brengt Forum in beeld hoe ondernemers dat voor elkaar krijgen. En wat het ze allemaal kost. Klik hier voor de andere afleveringen  

‘Brouwen betekent koken’, zegt Peer Swinkels, ceo van het familiebedrijf, over het belang van hitte voor het productieproces. ‘In een brouwerij heb je twee grote energiestromen: thermische energie voor het verwarmen en elektriciteit om bijvoorbeeld machines te laten draaien. Die stroom kun je duurzaam zelf opwekken of inkopen, maar voor de thermische energie heb je andere bronnen nodig. We gebruiken hiervoor nu aardgas.’

Swinkels Family Brewers vestig hoop op ijzerpoeder

Hij vestigt zijn hoop nu op ijzerstof, maar kijkt nadrukkelijk ook naar andere oplossingen voor zijn hitteprobleem. ‘Wij willen daar koploper in zijn. Ik ben ervan overtuigd dat ijzerpoederverbranding onderdeel gaat worden van de totale oplossing.’ En ja, je hebt in eerste instantie ijzer nodig, dus helemaal duurzaam is het proces nog niet, maar dat ijzer kun je daarna eindeloos gebruiken. De TUe onderzoekt nu of het mogelijk is om een bestaande kolencentrale in Nederland om te bouwen voor het verbranden van ijzerpoeder. Dan hoef je die niet af te breken en kun je op grotere schaal ijzerpoeder verbranden.

Hoe brouw je bier?Voor 1 liter bier is 8 liter water nodig (in Lieshout 4). Het water dat bierbrouwers gebruiken komt vaak uit eigen bron. Dat wordt eerst gezuiverd, gekookt en gecontroleerd. Graan wordt in mout omgezet door het te weken in water en de ontkiemde korrels vervolgens de verwarmen. De mout wordt vervolgens in brouwwater verwarmd, waarbij het zetmeel in de mout wordt omgezet in suiker. Het goedje heet na filtering ‘wort’ en wordt vervolgens gekookt met hop. Hop geeft bier de typische bittere nasmaak en werd oorspronkelijk toegevoegd om de houdbaarheid van bier te verlengen. Na afkoeling en filtering van de wort wordt gist toegevoegd om de suiker uit het zetmeel om te zetten in alcohol en koolzuur. Na nog een laatste filtering wordt het bier in de bottelarij over flesjes verdeeld. 

De huidige testinstallatie is niet groot genoeg om in de warmtebehoefte van de brouwerij in Lieshout te voldoen. Wél in de behoefte van brouwerij De Molen in Bodegraven, ook onderdeel van Swinkels Family Brewers. In totaal heeft het bedrijf naast Bavaria, De Molen en de Koningshoeven (La Trappe) in Nederland nog 2 brouwerijen in België (waaronder Palm) en 1 brouwerij in Ethiopië (Habesha). Op al die locaties worden bieren op hun eigen traditionele wijze gebrouwen. De brouwerijen van het concern moeten allemaal mee in de energietransitie die Swinkels voorstaat.

‘De precieze invulling kan verschillen, want er is geen one size fits all-oplossing, maar er is geen ruimte voor eigen beleid bij de brouwerijen. We hebben namelijk de Swinkels Circularity Index ingevoerd: in 2025 moet 75 procent van het bedrijf circulair zijn. Dat is een enorme omschakeling waarbij geen vrijblijvendheid past. Als een van de brouwerijen achterligt op schema, heeft het management iets uit te leggen.’

‘ik wil wel een gezond bedrijf achterlaten’

Energietransitie niet genoeg: circulair is de ambitie

De energietransitie alleen is eigenlijk te smal om de échte slag naar duurzaamheid te maken, stelt Swinkels. Want duurzaamheid is niet alleen energiebesparing en uitstootvermindering, maar gaat ook over duurzame inkoop, hergebruik van productiemiddelen en verspilling tegengaan. Circulair worden dus. Toen hij vorig jaar aantrad en bekendmaakte dat hij het bedrijf circulair wilde maken, leidde dat wel tot enig fronsen. Circulair, dat is nogal wat. ‘We zijn nu 2 jaar verder en ik zie een enorme beweging rond dat begrip in het bedrijf. Soms moet je de lat hoger leggen om ergens te kunnen komen. Je komt niet vooruit als je jezelf geen grote doelen stelt. En ik wil het bedrijf gezond achterlaten voor de volgende generatie. Niet alleen gezond in cijfertjes, maar ook voor mens en milieu. Die focus op continuïteit past bij een familiebedrijf.’

Mocht je willen weten hoe Bavariabier gebrouwen wordt, bekijk dan dit filmpje eens: bierbrouwen in de keuken van Johannes Swinkels

Een voorbeeld van dat circulaire denken is de warmwaterbuffer die onlangs in Lieshout in bedrijf is genomen. Het is een grote tank met water die gevoed wordt met restwarmte uit de brouwerij, de mouterij (waar het graan wordt omgezet in mout) en de bottelarij. De warmte gaat dus niet verloren, maar wordt opgeslagen voor hergebruik in het brouwproces. Op deze manier wordt 15 procent energie bespaard, vergelijkbaar met het gasverbruik van ruim 2.000 huishoudens. Het is de bedoeling van Swinkels om zulke warmwaterbuffers ook in de andere brouwerijen van het bedrijf te installeren.

Tijd en subsidie nodig voor goede oplossingen

De focus ligt nu nog vooral op minder energie gebruiken, maar zal op een gegeven moment verschuiven naar alleen nog maar dúúrzame energie gebruiken. Daar is subsidie en tijd van de overheid voor nodig, zegt Swinkels. ‘We hebben tijd nodig om oplossingen te zoeken. We moeten in Nederland niet te licht denken dat we wel eventjes op bijvoorbeeld waterstof over zullen gaan. Als de overheid daar te veel druk op legt, bijvoorbeeld door hoge heffingen op uitstoot, gaan bedrijven straks oplossingen kiezen die niet de beste zijn. Is het bestaande gasleidingennetwerk wel geschikt voor het transport van waterstof? Anders moet je een heel nieuw netwerk aanleggen. Het gaat erom hoe je de wortel en de stok gebruikt om bedrijven in beweging te krijgen en te stimuleren. Als er onvoldoende subsidie is, zal de energietransitie heel lang gaan duren. Want zonder subsidie rekent vrijwel geen enkele investering in de energietransitie zich rond.’ Hij geeft een ander voorbeeld. Swinkels Family Brewers werkt met Friesland Campina en Mars samen in een project voor geothermie, aardwarmte. ‘Je wilt niet dat er aardbevingen ontstaan door het uit de grond halen van warmte. Je moet dus zeker weten wat je doet, en dat kost tijd.’

Politiek: pas op met onrealitische plannen

Maar wilde hij zelf de lat soms niet juist hoger leggen? ‘Je moet een ambitieuze maar realistische lat neerleggen waardoor je mensen – of in dit geval bedrijven – in beweging komen. Als het niet realistisch is, raken ze gedemotiveerd. De overheid moet uitkijken voor politiseren: partijen willen elkaar overtreffen en vliegen afvangen met onrealistische energieplannen. Ze willen goede sier maken zonder echt naar de consequenties van hun voorstellen te kijken. De versnippering van het politieke landschap werkt dit nog eens extra in de hand.’ Dus kijkt hij met zorg uit naar de formatie.

Op de hoogte blijven van onze beste artikelen? Schrijf je dan gratis in voor onze nieuwsbrief.  

‘ODE-belasting moet wel eerlijk zijn’Dat moet Peer Swinkels nog wel even kwijt over de Opslag Duurzame Energie- en Klimaattransitie (ODE). Het is een belasting die bedrijven en burgers betalen voor de financiering van de verduurzaming van de energievoorziening. Met de opbrengst wordt de subsidiepot voor de Stimulering Duurzame Energieproductie (SDE++) gevuld. Bedrijven kunnen daar weer gebruik van maken voor bijvoorbeeld zonnepanelen of windmolens. Swinkels: ‘Het is belangrijk dat die verdeling van de lasten eerlijk gebeurt om zo ongewenste neveneffecten te voorkomen.’ Het Westlandse tuinbouwbedrijf Koppert Cress heeft bijvoorbeeld onlangs besloten om weer over te schakelen op gas, omdat het door de ODE-heffing te veel geld kwijt is aan groene stroom.