Opnieuw een Prinsjesdag met een demissionair kabinet. En dat uitgerekend in een tijd waarin keuzes gemaakt moeten worden. Over duurzame energie, het leidingennetwerk dat ervoor nodig is, het woningtekort en nog veel meer. Waar wachten we nog op? Hup, ga aan de slag.
En wéér ligt er een begroting van een demissionair kabinet. Een begroting waaraan ook een volgend kabinet is gebonden. Dat lijkt op het eerste gezicht allemaal niet zo erg. De meeste posten liggen immers vast en dat is dit jaar niet anders dan al die andere jaren. 'Stiekem' hebben we namelijk altijd een tamelijk beleidsarme Miljoenennota. Bovendien, ons land staat er ook best goed voor. Toch? Denken dat de vaststelling 'het gaat best goed' voldoende is: dat is een fout die wel vaker in Nederland wordt gemaakt, stelt econoom Barbara Baarsma. Bovendien heeft de coronacrisis juist nog duidelijker laten zien wat onze zwakke plekken zijn, bijvoorbeeld op het terrein van de arbeidsmarkt. Zzp'ers bleken vaak geen vangnet te hebben, toen hun opdrachten wegvielen tijdens de coronacrisis. En van-werk-naar-werk – bijvoorbeeld van de (gesloten) horeca de zorg in – bleek niet zo vanzelfsprekend.
Burgers en bedrijven dupe van uitblijven nieuw kabinet
Willen we op de middellange termijn nog steeds economisch sterk zijn, dan moet er nu hervormd worden, vindt Baarsma. De vastgelopen huizenmarkt moet worden aangepakt, de arbeidsmarkt dus, het belastingstelsel. En volgens sommigen de meest urgente: klimaatverandering tegengaan en de energietransitie doorzetten. 'Politiek gezien snap ik dat het kabinet geen nieuwe plannen kan maken', zegt Baarsma, 'maar zowel bedrijven als burgers worden hier de dupe van. Burgers, omdat zij de nadelen ondervinden van bijvoorbeeld de vastgelopen woningmarkt. Maar ook bedrijven, die wel willen investeren, maar geen beleidszekerheid krijgen.' Op sommige terreinen is het nou eenmaal handig als de overheid richting aangeeft. Neem bijvoorbeeld de energietransitie: verder met waterstof? Daar zijn grote aanpassingen voor nodig in de energie-infrastructuur. Of kiezen we voor kernenergie? Die keuzes moeten nú gemaakt worden. Dat kunnen bedrijven niet zelfstandig oplossen.
'het is gewoon zonde nog een jaar te verliezen'
Ook econoom Bas Jacobs ziet dat de belangrijkste dossiers blijven liggen zonder nieuw kabinet. 'Het is gewoon zonde dat we op die manier een jaar verliezen', zegt Jacobs. 'Aan de andere kant: het gaat wel om dossiers waar economen al twintig jaar hameren op hervormingen. Dus dat alles echt dit jaar opgelost zou worden, is misschien een wat overdreven verwachting.' Dat het kabinet wel in staat is om enorm daadkrachtig te zijn, heeft het het afgelopen jaar wel laten zien, zegt Jacobs. 'Neem alle coronasteunpakketten. In een razend tempo zijn die uitgewerkt. Met steun van de Kamer kan het dus wel. Om het klimaat te redden en CO2-uitstoot tegen te gaan, is maar een fractie van de politieke inspanning nodig. Dat maakt mij hoopvol. Laat die enorme daadkracht nou ook zien op andere dossiers.'
Snel een nieuw kabinet is de oplossing. Of in elk geval doorregeren
De oplossing: zo snel mogelijk een nieuw kabinet. Eentje mét voldoende steun in de Kamer. 'Je krijgt wat je kiest, maar er moet wel geregeerd worden', zegt Baarsma. 'Desnoods moet het demissionair kabinet toestemming geven aan de Kamer om verder te gaan met plannen maken. Dan krijg je een nieuw soort politiek, waarbij de Kamer meer invloed en inspraak heeft op beleidsvorming. Misschien moet dat wel. Niemand zit te wachten op nieuwe verkiezingen.'
Bovendien, nog meer vertraging kunnen we ons niet veroorloven. Alleen al omdat we op sommige terreinen echt de boot missen. Of zelfs al gemist hebben. 'Dat Nederland bijvoorbeeld geen plannen heeft ingediend voor Europese projecten (zie kader), dat vind ik enorm zonde', zegt Baarsma. 'Dat kun je niet meer inhalen.'
Dan mag de Miljoenennota nu beleidsarm zijn, als er daarna nou maar beleidsrijk gewerkt wordt, stelt Baarsma. 'Want het kan allemaal niet wachten.'
Dit stond er vorig jaar in de Miljoenennota van het kabinet. Bekijk hier het filmpje
Dit moet er volgens ondernemers nu worden aangepakt:
Dirk Jan van den Brink | directeur/eigenaar Bouwbedrijf Kreeft
'Bouwen, bouwen, bouwen'
'Het Rijk moet absoluut de woningbouw-impuls verlengen. Dit om ervoor te zorgen dat de goede stappen die we nu maken niet weer stilvallen. De gemeente heeft deze gelden nodig om de ontwikkeling en bouw van goedkope (sociale) huurwoningen en starterswoningen te faciliteren. Gemeenten willen nu eenmaal de hoogste prijs voor hun grond, dat is ook begrijpelijk want zij hebben ook een huishoudboekje. Laat het Rijk die onrendabele top nu afdekken, inclusief een goede set randvoorwaarden tegen eventueel oneigenlijk gebruik.'
'Ten tweede is er momenteel al een groot capaciteitsprobleem in beschikbaarheid van ambtenaren, waardoor veel nieuwe initiatieven in het voortraject voor nieuwe ontwikkelingen niet in behandeling genomen worden. Dat zit 'm in geld om kundige ambtenaren in dienst te nemen, maar ook stimuleren dat werkzaamheden die niet door ambtenaren gedaan móeten worden, door marktpartijen worden uitgevoerd.'
'En tot slot moet er echt zo snel mogelijk een oplossing komen voor de stikstofproblematiek. Door onduidelijke regelgeving lopen processen momenteel vertraging op, waardoor complete nieuwe woonwijken jaren vertragen. Of soms wel opgestart worden, maar de benodigde toegangswegen pas later gerealiseerd worden met extra overlast als gevolg.'
Arthur Vermeulen | Windenergie, Pure Energie
‘Praktische regels s.v.p. voor duurzame energie’
'De netinfrastructuur was nooit een probleem, maar is nu prangend. Dat geldt op alle niveaus, van de hoogspanningsleidingen tot en met de verdeling naar de huishoudens. Alleen maar meer kabels aanleggen is niet de slimste oplossing. Het zou beter zijn als regels praktischer worden. Netbeheerders moeten nu volgens de wet uitgaan van piekbelasting als ze berekenen of er plek is op het net voor nieuwe stroomleveranties. Dat is raar, want die piek maakt misschien 1 procent uit van de tijd. Terwijl er dus 99 procent van de tijd best ruimte is, gaan wind- en zonneprojecten niet door om die ene procent piekbelasting. Wij willen best een afspraak maken dat we op bepaalde momenten windmolens of zonnepanelen even afschakelen. Maar een netbeheerder kán niet anders en dat moet veranderen. Ten tweede moet er meer gedaan worden om lokaal opgewekte energie lokaal te gebruiken. En er moet echt geld en aandacht naar spreiding van gebruik en energieopslag.'
Stijn van den Heuvel | Vattenfall
'Maak nú keuzes over duurzame energie'
'Waar ik heel bij mee zou zijn, is als het kabinet echt gebruik gaat maken van de Europese middelen. Het klimaatprobleem is nu toch wel onomstotelijk heel dwingend. De overheid moet alles op alles zetten om met die Europese middelen grote investeringen te doen. We moeten heel veel meer duurzame stroom gaan produceren. Niet alleen om fossiel af te bouwen, maar ook vanwege de grote elektrificatie van de maatschappij. Die elektrificatie moet dan natuurlijk wel verplicht gebeuren met duurzame elektriciteit. Het allerbelangrijkst in de begroting is de beleidsrichting en de keuzes die worden gemaakt. Daar zijn op korte termijn besluiten voor nodig, bijvoorbeeld over extra wind op zee en extra stroomvraag. Die beleidskeuzes maken dat wij kunnen afwegen welke investeringen we kunnen doen en of die ook uit kunnen. De begroting is dan in zekere zin het sluitstuk van die keuzes. Belangrijk is een zekere voorspelbaarheid. Wij werken met projecten die een lange doorlooptijd hebben, de voorbereidingen kosten vaak vijf tot tien jaar. Daarvoor moet goed gepland worden. Bijvoorbeeld door de infrastructuur, zoals de stroomkabels naar mogelijke wind- en zonneparken te leggen voordat het project begonnen is. Het aanleggen van zo’n park gaat namelijk veel sneller dan het leggen van een kabel. Eenzelfde soort regie is hard nodig op zee voor de gas- en elektriciteitsinfrastructuur.'
Aukje Kuypers | technisch dienstverlener Kuijpers
'Personeelstekort nu écht dringend'
'We hadden voor de coronacrisis al een tekort aan werknemers, dat is nu écht dringend geworden. Het grootste probleem is dat de structuren het moeilijk maken om van werk naar werk te gaan. Wij doen zelf mee aan de 'Buitenboordmotor', een groep van ruim 800 bedrijven en onderwijsinstellingen, om mensen uit andere sectoren naar onze branche te leiden. Het is toch logisch om mensen die aan de ene kant werkloos worden, bijvoorbeeld omdat bankfilialen sluiten, naar de techniek te krijgen waar we om ze zitten te springen.'
'Er zijn miljoenen euro's beschikbaar, maar alle instanties zijn verzuild en mensen en bedrijven blijven maar documenten inleveren. De sector heeft wel O&O-fondsen voor scholing, maar die zijn alleen voor werknemers ín die sector, al wordt die regel wel langzaam soepeler. Ik weet zeker dat dat eenvoudiger en sneller kan en moet, want het is voor mkb'ers niet te regelen.'
'Een moeilijk punt is dat veel mensen uit sectoren komen waar ze een hoger salaris kregen. De overheid moet met beleid en euro's voor een overbruggingsperiode zorgen. In onze branche moeten werknemers wel echt scholing hebben. Dat duurt een jaar of drie. Als iemand van 40 jaar dan kan beginnen, zou je misschien zeggen dat hij een senior is, maar hij is nog maar net van school af. Het kost dus allemaal geld, maar levert de eerste tijd niets op. Daar zou een overgangsregeling voor moeten komen, dat is fundamenteel.'
Op de hoogte blijven van onze beste artikelen? Schrijf je dan gratis in voor onze nieuwsbrief.
Brussels geld wacht nietIn Brussel liggen miljarden euro’s van het Europees Herstelfonds te wachten tot de Nederlandse regering met plannen komt. Daarnaast spelen belangrijke Important Projects of Common European Interest (IPCEI's). Dat zijn kort gezegd: innovatieve (duurzame) initiatieven waarvoor staatsteunregels worden verzwakt, als ze kunnen leiden tot wereldwijd marktleiderschap en grotere Europese strategische autonomie. Het kabinet moet daarvoor voorstellen indienen bij de Europese Commissie, maar wil Herstelfonds en IPCEI's meenemen in de formatiebesprekingen. De eerste deadline voor het Herstelfonds was 30 april, zonder plannen van Nederland,. Het is nog tot midden volgend jaar mogelijk om voorstellen in te dienen. Diverse andere landen dienen projecten in en sommige hebben al goedkeuring op zak. Hoe later plannen worden ingediend, hoe moeilijker het wordt om projecten op tijd weg te zetten. Buitenlandse bedrijven en instellingen willen graag met Nederlandse bedrijven samenwerken. Blijven zij wachten of trekken ze naar bedrijven in andere landen waar wél beleid is? Dan hebben Nederlandse bedrijven het nakijken. Ook moet er duidelijkheid komen over Nederlandse bijdragen aan IPCEI's om te voorkomen dat Nederland de boot mist. Later aansluiten is niet mogelijk. De Tweede Kamer heeft in een motie en recentelijk in Kamervragen het belang van IPCEI's ook onderstreept.
