'Alles wat hij deed, deed hij vol overgave.' Oud VNO-NCW-voorzitter Hans de Boer overleed 18 januari onverwacht aan de gevolgen van een zware hersenbloeding. 'Ik ga hem ontzettend missen.' Zo wordt hij herinnerd.
Topvrouwenaanjager
Op borrels sprak hij topmannen streng aan en kwam hij met namen voor potentiële topvrouwen. Typisch Hans de Boer: hij had zich gecommitteerd aan 'de topvrouwenzaak', dus nu zou hij ook succes gaan boeken. 'Hij kon heel vasthoudend zijn', zegt Marry de Gaay Fortman, advocaat en partner bij Houthoff. 'Zo vroeg hij me tot drie keer toe of ik me met hem samen wilde inzetten voor meer topvrouwen in het bedrijfsleven. Uiteindelijk zei ik ja, een hele goede beslissing. Hans wist dat het veel van mijn tijd zou kosten en dus zette hij zich zélf er ook hard voor in. En niet voor de bühne, maar met de bedoeling om zaken in beweging te krijgen.'
Samen met toenmalig minister van OCW Jet Bussemaker richtte De Boer een databank op met topvrouwen in de dop. Zodat bedrijven die onterecht klaagden dat ze geen topvrouwen konden vinden voor hun raden van commissarissen en raden van bestuur op hun wenken werden bediend. Ook werd er een handelsmissie naar Italië georganiseerd, met meer vrouwelijke ondernemers dan ooit. 'Ook daar vroeg hij me voor', zegt De Gaay Fortman. 'Toen ik al ja had gezegd, bleek het om het leiden van de héle missie te gaan. Ook dat was typisch Hans: dat vertrouwen gaf hij je zonder meer.'
'Hans had het hart op de juiste plek'
Totdat het vrouwenquotum door de Kamer was, bleef De Boer betrokken. Eerder noemde hij quota 'een zwaktebod', nu zag hij zelf ook in dat het niet anders kon. Toen hij afzwaaide in september vorig jaar, stond het onderwerp er goed op. De Gaay Fortman: 'Hij was een echt een goed mens, met het hart op de juiste plek.'
Op de barricaden als het nodig is
Daar stonden ze dan, op het Malieveld, met zijn tweeën op het podium: Maxime Verhagen (Koninklijke Bouwend Nederland) en Hans de Boer. Het publiek: een menigte joelende bouwers. De Boer hield een vlammende toespraak en zei: 'Mensen uit de politiek, vergeet niet: wij ondernemers verdienen hier de centen. Wij maken de banen en zorgen voor belastinginkomsten. En jullie moeten naar ons luisteren.' Om af te sluiten met de befaamde woorden: 'Nu! Nu! Nu!' Menigeen reageerde geschrokken, maar het paste De Boer wel. 'Op Hans kon je bouwen', zegt Verhagen. 'Vooraf zei hij tegen me: 'Maxime, het is volkomen onterecht hoe de bouw wordt gepakt door problemen die ze niet zelf hebben veroorzaakt. Ik ga met jou de barricaden op.' Ik bespeurde helemaal geen twijfel bij hem. En dat was echt Hans: zich keihard inzetten voor ondernemers.'
Als hij iets beloofde, dat deed hij het, zegt Verhagen. Ja, hij kon soms enorm direct zijn, zegt Verhagen, maar liet zich daar ook op aanspreken. 'Als ik tegen hem zei dat hij zich niet in elk interview moest laten verleiden tot het doen van ongenuanceerde uitspraken, dan luisterde hij. Maar hij bleef wel staan voor wat hij vond. Ook op het Malieveld vonden sommige mensen dat hij te ver was gegaan. Hij zelf niet, hij liep niet zomaar weg. Dat was zijn kracht.'
'hij liep niet weg. dat was zijn kracht'
De Boer had een sociaal hart, zegt Verhagen. 'En niet alleen voor de bouw, maar voor alle ondernemers. Ik denk dat bijvoorbeeld het Pensioenakkoord er nooit was gekomen zonder zijn inzet. Ook dat deed hij met hart en ziel. Ik zal hem ontzettend missen. Zeker ook als vriend.'
Goede vriend en bonjemaker
Aart van der Gaag (boegbeeld 100.000 banen) en Hans de Boer: they go way back. 35 jaar lang bleven de mannen elkaar tegenkomen. En soms konden ze ontzettend botsen, zegt Van der Gaag. 'Zoals na het befaamde labbekakkeninterview in de Volkskrant. Ik was zo boos op hem en wilde mijn rol als aanjager van het 100.000 banenproject neerleggen. Ik belde Niek Jan van Kesteren, toen nog directeur van VNO-NCW, om te zeggen dat ik ermee ophield.'
Precies twee minuten later ging de telefoon, vertelt Van der Gaag. Hans de Boer aan de lijn. 'Je bent boos', zei hij. 'Nou mijn vrouw ook.' Met die uitspraak sloeg hij direct alle wapens uit mijn hand. Hij was letterlijk en figuurlijk zo ontwapenend.'
Want zoals Hans de Boer lopen er maar weinig mensen rond in Den Haag, verzekert Van der Gaag. 'Toen ik werd gevraagd voor het 100.000 banenproject heb ik eerst een plan gemaakt. Hans was een van de weinigen die vervolgens ging kijken waar en hoe het beter kan. Hij kwam met serieuze feedback. Dat heb ik veel liever dan iemand die zegt dat het allemaal wel goed is.'
'hij was zo ontwapenend'
En De Boer was iemand die zich tot in de puntjes voorbereidde op een mediaoptreden, zegt Van der Gaag. 'Als hij naar een radio-interview ging en het onderwerp zou ter sprake komen, belde hij me onderweg altijd even op voor een anekdote. Alles wat hij deed, deed hij vol overgave.'
Voorvechter van het bedrijfsleven
'Je kon goed merken dat hij zelf ondernemer was geweest', zegt Danny Hollestelle, directeur-eigenaar van technisch bedrijf Koninklijke Hollestelle Groep. In 2015 werd zij verkozen tot Zakenvrouw van het Jaar. Hans de Boer zat in de jury van die jaarlijkse verkiezing. Als lid van het DGA Platform van directeur-grootaandeelhouders kwam ze regelmatig voor overleg naar de Haagse Malietoren. 'Hans had altijd een goed gehoor en gevoel voor de specifieke belangen van dga’s en familiebedrijven, en bracht die vervolgens met verve over aan de politiek. Het was een markant persoon die met zijn kenmerkende brede glimlach de boodschap luid en duidelijk over wist te brengen. Wel met respect voor de andere partijen en hun achtergrond.'
Nee, hij hanteerde niet de fluwelen handschoen, stelt Hollestelle. 'Maar hij wist het tegelijkertijd charmant en ontwapenend te brengen, waardoor hij ook een bruggenbouwer was.'
'charmant en een bruggenbouwer'
Bij zijn afscheid – online vanwege de coronacrisis – zag ze hoe trots hij was op de koninklijke onderscheiding die hij van Mark Rutte kreeg. 'Dat afscheid heeft hij nog uitgesteld om de organisatie tijdens de coronacrisis goed over te kunnen dragen. Na al zijn inzet en vele inspanningen had ik hem gegund om nog heel wat jaren met zijn gezin van zijn pensioen te genieten.'
‘Tegenstander’ in de polder
Hans de Boer kon het ook opvallend goed vinden met vertegenwoordigers van de 'tegenpartijen' van het bedrijfsleven. Al kon het professioneel botsen, op persoonlijk vlak vaak niet. Een van die opponenten was Marjan Minnesma, directeur van Urgenda, de actiegroep die het kabinet via een rechtszaak dwong tot een strenger klimaatbeleid. 'Mensen dachten dat we zulke tegenpolen waren gezien onze verschillende rollen, maar ik heb ook gewoon bedrijfskunde gestudeerd. Het bedrijfsleven hoeft van mij ook niet Nederland uit.'
En ze deelden hun Friese roots. 'Dat schepte een band. Hans was recht voor zijn raap. Zo zijn Friezen: niet er omheen lullen, zeggen wat je denkt. Of niets zeggen en denken over de ander: lul jij maar raak. Ik kon wel met hem lachen.'
Maar aanvankelijk moest hij aan haar wennen, herinnert Minnesma zich. 'Bracht hij zijn eigen standpunt naar voren, dan zei hij vaak: 'Dat zul jij wel niets vinden.' Ik zie het klimaat als een groot probleem en heb meer haast om dat probleem aan te pakken dan hij had.' Aan de andere kant: als zij bijvoorbeeld een foto van hem nodig had voor een postercampagne van Urgenda, dan kreeg ze die gewoon. 'Zei ik dat ik tijdens een klimaatmars de hele dag met hem in mijn handen had gelopen. Vond ie leuk.'
'niet er omheen lullen, zeggen wat je denkt'
Meer dan over het klimaat maakte hij zich volgens haar zorgen over het wegpesten van bedrijven uit Nederland met irreële wensen. ‘Dat was een legitieme zorg. Maar ik zag dat hij aan het eind van zijn voorzitterschap iets meer met me meeging met betrekking tot het klimaat. Dat was ook inmiddels de teneur in de samenleving, inclusief grote bedrijven. Daarin was hij pragmatisch.’
Sociaal partner met oog voor belangen van werknemers
'Als belangenbehartigers met verschillende achterbannen konden we lijnrecht tegenover elkaar staan, maar juist dan is het belangrijk om met elkaar in gesprek te blijven', zegt FNV-voorzitter Han Busker. Als vakbondsman kruiste hij regelmatig de degens met de werkgeversvoorman Hans de Boer. 'Eigenlijk hadden we een heel ontspannen contact, daar waren we allebei gevoelig voor.' Ja, ze waren hard op de inhoud, en soms ging dat met slaande deuren. Busker herinnert zich bijvoorbeeld diverse momenten in de gesprekken over een pensioenakkoord, waarbij het knetterde en ze besloten elkaar even een tijdje met rust te laten. 'Maar na verloop van tijd pakte een van ons altijd wel weer de telefoon. Dan belde Hans en stelde hij voor ergens een biefstukje te gaan eten.'
Hans de Boer kon onderhandelingen op scherp zetten door soms niet al te subtiele opmerkingen. Volgens Busker geen bewuste strategie. 'Zo’n opmerking kwam in hem op en legde hij op tafel. Maar hij was altijd oprecht en eerlijk, nooit gemeen. Ik zag het meer als bevlogenheid. Hij stónd voor het werkgeversbelang. Overigens ook met oog voor de problemen van werknemers.'
'Het liefst kwam hij er samen met de vakbond uit'
Hij zal vooral de gezamenlijke etentjes gaan missen, waarbij – in alle rust en los van de hectiek – bleek dat ze eigenlijk over veel dingen hetzelfde dachten. 'Hij wilde Nederland beter maken, voor bedrijven én mensen. En liefst kwam hij er dan samen met elkaar uit. Dat heeft onder meer geresulteerd in het Pensioenakkoord, het Klimaatakkoord en het topvrouwenbeleid.'
Vriend en compagnon
Op de eerste dag als student algemene economie op de Vrije Universiteit kwam Hans Kamps een medestudent tegen die hem collegedictaten aanbood. Dat was Hans de Boer. 'Vanaf dat moment waren we onafscheidelijk', zegt Kamps. Toen al uitgesproken en begaan met anderen, herinnert hij zich hem. 'We waren lid van de linkse studentenvereniging. Maatschappijkritisch is hij altijd gebleven, met oog voor mensen die het moeilijk hadden. Hij was geen traditionele ondernemersman, maar luisterde ook naar werknemers.'
Na hun studie begonnen ze samen het Bureau Economische Argumentatie. Volgens Kamps best bijzonder: twee algemeen economen die ondernemer werden. Na een jaar of 8 jaar werd het bureau verkocht en gingen Kamps en De Boer hun eigen weg. Maar ze bleven vrienden en kwamen elkaar ook professioneel nog tegen. Zo was Kamps onder meer voorzitter van de Algemene Bond Uitzendondernemingen.
'altijd goede intenties, nooit dubbele bodems'
'Ik heb één goede vriend gehad en dat was Hans. Als ik hem belde met iets, stond hij meteen klaar. Ik vind het indrukwekkend wat hij heeft gedaan en ben daar trots op. Hij had altijd goede intenties en nooit dubbele bodems.' Kamps wijst erop dat Hans de Boer na zijn pensionering plannen had voor een hotel op zijn geliefde eiland Curaçao, met ook aandacht voor cultuur en onderwijs. Als beleidsadviseur had hij zich na zijn studie al beziggehouden met de toekomst van Curaçao na het sluiten van de Shell-raffinaderij. 'De cirkel zou rond zijn', zegt Kamps. Het heeft niet zo mogen zijn.
Op de hoogte blijven van onze beste artikelen? Schrijf je dan gratis in voor onze nieuwsbrief.
