Je (kantoor) gebouw toegankelijk maken voor gehandicapten, is dat niet een reusachtig project? En kost het niet handenvol geld? Nou, dat valt dus best wel mee. Met kleine aanpassingen kom je al een heel eind. Vijf slimme tips voor ondernemers.
Ondernemers zien er misschien tegenop, om hun winkel of horecazaak toegankelijk te maken voor mensen in een rolstoel. Ze zien zichzelf al met sloophamer of drilboor in de aanslag staan. Maar vaak hoeft dat helemaal niet. Of je nou in een bestaand pand huist, of een nieuw gebouw van scratch laat bouwen, met een paar creatieve oplossingen kun je mindervaliden al heel gastvrij ontvangen. 'Het gaat natuurlijk ook gewoon om klanten.'
Tip #1
Je hoeft niet metéén te verbouwen – kijk eerst eens waar behoefte aan is
Je wilt je kantoorgebouw toegankelijk maken voor mensen met een beperking. Maar waar te beginnen? Waar zouden klanten of gasten met een handicap echt behoefte aan hebben? Vraag het ze anders gewoon. Precies dat deed Ivan Louer, ondernemer en eigenaar van restaurant Brekers uit Groote Keeten, vlakbij Schagen. Hij vroeg een schouw aan – het bekijken dus van een situatie ter plaatse – en kreeg bezoek van een gast in een rolstoel en een blinde gast. Ontzettend leerzaam, zegt Louer. ‘Ik dacht eigenlijk dat we alles al goed geregeld hadden, maar toen bleek dat de dorpel op het parkeerterrein toch nog in de weg lag. Die is inmiddels verwijderd.’ Ook leerde hij dat een menukaart in braille niet eens nodig is. ‘Met een app kan de kaart voorgelezen worden, werd mij verteld. Dat gaat niet op als er teveel geluid is, maar dan kan het personeel de kaart voorlezen.’
‘het lijkt best ingewikkeld die toegankelijkheid verbeteren, maar dat is het dus niet’
Zijn belangrijkste les van de schouw: práát met elkaar en wees duidelijk. Louer: ‘Wij vragen altijd bij een reservering of er kinderen meekomen, zodat we de kinderstoel kunnen klaarzetten. Eigenlijk zouden we ook wel kunnen vragen of één van de gasten in het gezelschap een handicap heeft. Want dat horen we niet altijd als gasten een reservering maken. Als je het eenmaal weet, is er heel veel mogelijk. Tegelijkertijd vind ik dat gasten zélf ook moeten aangeven wat hun wensen en voorkeuren zijn.’ Louer wil alle ondernemers een schouw aanraden. ‘Ik kan me voorstellen dat mensen het best ingewikkeld vinden, maar dat is het niet. Ik hoor ook weleens dat mensen geen invalidentoilet hebben, maar wel een opslagruimte. Ook daarover zeg ik: kijk nou eens wat er mogelijk is. Er is een grote groep mensen die graag de deur uit wil en gastvrij ontvangen wil worden: ga dat gewoon aan.’
Hoe die schouw in zijn werk ging bij Brekers? Dat zie je hier:
Tip #2
Met kleine aanpassingen kom je een heel eind
Je hoeft niet je hele pand te verbouwen om te zorgen dat gasten met een handicap zich welkom voelen, zegt ook Bernadet Naber van Koninklijke Horeca Nederland. De branchevereniging heeft op haar website een lijst gemaakt met tips voor ondernemers. Zoals een mobiel pinapparaat, zodat gasten makkelijk kunnen pinnen. En zorgen dat er verschillende soorten stoelen in de zaak zijn, zodat klanten die normaal gesproken in een rolstoel zitten zelf kunnen kiezen waar en hoe ze het prettigst zitten. Ook een stukje over toegankelijkheid opnemen op de website van het restaurant kan geen kwaad. Daar sluit ook Paul van Tilburg zich bij aan. Hij is directeur van familiebedrijf Van Tilburg Mode, een ruime kledingzaak van maar liefst 10.000 vierkante meter in het Brabantse Nistelrode inclusief lift. Op de website van Van Tilburg staat heel duidelijk vermeld dat mindervalide mensen heel erg welkom zijn. In de winkel staan voldoende bankjes, zodat mensen die minder goed ter been zijn kunnen zitten. En de pashokjes zijn ruim. Wellicht tips waarvan je denkt: tja, dat had ik zelf ook wel kunnen bedenken. Maar het is nog lang geen gemeengoed in de Nederlandse winkelstraat.
rolstoeltoegankelijkheid is echt nog geen gemeengoed in de Nederlandse winkelstraat
Enne… Doe het niet alleen voor je gasten, maar óók voor je eigen medewerkers. Volgens architect Reimar von Meding, mede-eigenaar van KAW in Groningen, Rotterdam en Eindhoven, laten ondernemers een hoop potentieel liggen door niet goed over aanpassingen na te denken. 'Als je je gebouw anders inricht, dan maak je jezelf letterlijk en figuurlijk toegankelijker voor mensen op de arbeidsmarkt die blind zijn, of doof, of niet goed kunnen lopen. In veel sectoren is sprake van personeelskrapte. Het lijkt me een heel goede investering om je pand aan te passen, zodat ook mensen met een beperking er kunnen werken. Wat zeg ik, om ze sowieso al te stimuleren om te solliciteren.'
Tip #3
Ja, óók bestaande panden maak je toegankelijker
Tja, aan een pand uit 1880 kun je niet meer zoveel veranderen. Toch? ‘Mijn motto als horecaondernemer is: als het niet kan, moet je zorgen dat het wél kan’, zegt Robbin Kroon, eigenaar van restaurant Camping Ganspoort. ‘Ik heb in het verleden in een eetcafé in de Utrechtse binnenstad gewerkt. Mooi pand, maar heel smal. Af en toe kregen wij bezoek van een gast in een elektrische rolstoel. Wij zorgden ervoor dat hij de ruimte kreeg. Ook al kost je dat soms wat vierkante meters waardoor je minder tafeltjes kunt plaatsen, óók iemand in een rolstoel heeft recht op zijn biertje en bordje.’ Ook in zijn eigen zaak, die sinds vorig jaar zomer open is, wil hij dat iedereen welkom is. ‘Laatst was er een mevrouw die haar been omhoog moest houden op het terras. Dat regelen we gewoon.’ Daar sluit ook Paul van Tilburg zich bij aan. ‘Toen de lift een keer buiten de werking was, hebben we een klant in een rolstoel gewoon met stoel en al de trap op getild. Als gastvrijheid belangrijk is voor je, dan hoef je daar niet over na te denken, dan doe je dat gewoon. Handen uit de mouwen en gaan.’
'hoor eens, ook iemand in een rolstoel heeft recht op zijn biertje en zijn bordje'
Tip #4
Toegankelijkheid kost geld, maar dan heb je ook wat
Concertzaal TivoliVredenburg in Utrecht investeerde ook behoorlijk in verbouwingen, zegt woordvoerder Lieke Timmermans. Het hypermoderne gebouw met tien verdiepingen is superruim, prachtige zalen, alleen: niet geschikt voor bezoekers in een rolstoel. Timmermans: 'We kregen klachten. De draaideuren waren te zwaar. En als invaliden tijdens een concert naar de wc wilden, moest er áltijd een medewerker met een pasje mee om de liften te bedienen. Die liften gaan namelijk ook naar backstage-ruimtes'. Hoe dan ook, zelfstandig naar het toilet zat er niet bij, tot grote frustratie van de rolstoelgebruikers. Een van hen stuurde een zeer boze open brief naar de regionale krant. 'Wij hebben haar uitgenodigd om te komen praten. Uiteindelijk bekeken we met haar, en Solgu, wat we aan ons gebouw konden aanpassen.' Inmiddels zijn toiletten verbouwd, het pasjessysteem veranderd, de bewegwijzering verbeterd en zijn er lichte draaideuren gekomen. Niet onbelangrijk: 'Onze bedrijfsleiders krijgen een gastvrij-training van Solgu. Zij kunnen vervolgens de andere medewerkers trainen. Bij iedereen in de organisatie is toegankelijkheid een structureel aandachtspunt geworden.' Achteraf baalde Timmermans enorm dat zij en haar collega's niet al vanaf de opening aan de slag gingen met de klachten van mindervaliden, maar pas na een jaar. 'We waren met zoveel dingen tegelijk bezig, er komt bij een opening van een nieuwe concertzaal zoveel kijken. Maar tuurlijk, dat is geen excuus. We hadden hier veel alerter op moeten zijn. We schaamden ons echt.'
'We schaamden ons echt dat we pas een jaar na de opening aan de slag zijn gegaan met klachten van mindervaliden'
Het muziekpodium doet in elk geval zijn best om open te zijn voor mindervaliden. Ouderen of mensen die slecht ter been zijn, kunnen gebruik maken van de pendeldienst van TivoliVredenburg. Verder richt de concertzaal zich niet alleen op mindervaliden. 'Eenmaal per jaar zijn wij de locatie voor Sencity, een feest voor doven én horenden. Er is een trillende dansvloer, een lichtshow waarbij mensen kunnen 'schilderen' met licht.' Op het festival komen honderden mensen af. Timmermans benadrukt dat TivoliVredenburg er voor iederéén wil zijn: dus ook voor mensen met een beperking. 'Het gaat natuurlijk ook gewoon om klanten.'
Hoe zo’n feest voor doven én horenden eruit ziet? Zo dus:
Tip #5
Als je (op)nieuw bouwt: doe altijd een beetje meer dan wat er in het Bouwbesluit staat
Een wonoloog, zo noemt architect Von Meding (KAW) zichzelf. 'Nadenken over toegankelijkheid staat nog in kinderschoenen', aldus Von Meding. Dat merk je ook in het Bouwbesluit, waar basisregels en voorschriften over toegankelijkheid zijn vastgelegd. 'Vaak blijken die in de praktijk ontoereikend te zijn.' Een voorbeeld. Vrije doorgangen in gebouwen moeten 85 centimeter breed zijn, zodat ook een rolstoel erdoorheen past. 'Maar dan ga je ervan uit dat iemand je duwt, en netjes achter jou loopt. Als je zelf je eigen rolstoel voortbeweegt, en dus flinke bewegingen met je armen maakt, is zo'n deur veel te krap.' En dan zijn er nog de balies die te hoog zijn, waardoor medewerkers mensen in een rolstoel in eerste instantie niet eens zien. Of er is een invalidentoilet op de derde (!) verdieping. Ook liften zijn vaak net niet diep en breed genoeg voor rolstoelgebruikers om zelfstandig te keren. 'Neem dit soort zaken mee in je bouwplannen. Het is altijd makkelijker om aanpassingen te doen in nieuwe, nog te bouwen panden, dan in bestaande.' De conclusie van de wonoloog: 'Basisregels die bestaan zijn onvoldoende om aan de basiseisen van het VN gehandicaptenverdrag te voldoen. Daarin hebben we met zijn allen afgesproken gebouwen zo toegankelijk mogelijk te maken voor minder validen.'
Toegankelijkheid mkb & vn-verdrag handicapDe Verenigde Naties houden zich toch bezig met zaken als wereldvrede en vluchtelingen? Ja, maar ook met de rechten van mensen met een beperking. Nederland heeft in 2016 het VN gehandicaptenverdrag hierover bekrachtigd. Doel: de positie van mensen met een beperking te verbeteren, zodat zij volwaardig kunnen deelnemen aan de maatschappij. Om te kunnen voldoen aan het verdrag moeten werkgevers en bedrijven voortaan hun goederen en diensten, zowel fysiek als digitaal, geleidelijk steeds toegankelijker maken. MKB-Nederland en VNO-NCW zijn actief betrokken bij de implementatie van het verdrag. Met subsidie van het ministerie van VWS zetten beide ondernemingsorganisaties onder meer het project MKB-Toegankelijk op. Ze bieden onder meer ondersteuning aan branches en helpen mee bij het uitvoeren van actieplannen. Op 14 juni 2018 ontvangt Gezondheidsminister Hugo de Jonge in Utrecht actieplannen uit handen van verschillende sectoren, waaronder de horeca, detailhandel en organisatoren van evenementen en festivals.
