ACM-baas Martijn Snoep: ‘Ik kan de spelregels niet veranderen’

05-12-2019

Machteloos voelen sommige ‘gewone’ ondernemers zich tegenover internetgiganten als Amazon. Hoe boks je hier in vredesnaam tegen op? En begrijpt een klassieke toezichthouder als de ACM die nieuwe economie wel? Martijn Snoep, voorzitter van de ACM, over de grenzen aan de platformeconomie. ‘Concurrentie houdt je scherp.’

 

Ruim een jaar zit Martijn Snoep in het zadel als voorzitter van de Autoriteit Consument en Markt (ACM). Een totaal andere baan dan hij hiervoor had als advocaat op de Zuidas. Eentje in een sterk veranderde wereld. Want Snoep moet zich buigen over een ongrijpbare wereld: die van internetplatforms. Maar maakt de ACM zich wel druk genoeg over de macht van internetplatforms zoals Amazon.com? Kunnen 'gewone' ondernemers nog wel eerlijk concurreren met zulke grote bedrijven?

 

 Meneer Snoep, zou u als ondernemer van concurrentie houden?
'Ja, zeker. Concurrentie houd je scherp. Ik ben zelf ook ondernemer geweest als partner van een advocatenkantoor. Voor mij was het een goede stimulans om mijn best te blijven doen.'

 

En wat verstaat u onder éérlijke concurrentie?
'Eerlijke concurrentie heeft verschillende aspecten. Eén daarvan is dat iedere ondernemer zich aan de regels houdt. Als iemand dat niet doet, dan vind ik dat oneerlijk. Het is nu mijn taak, als voorzitter van de ACM, om na te streven dat iedereen zich aan de regels houdt.'

Wie is Martijn Snoep?Martijn Snoep (Utrecht, 1968) is sinds 1 september 2018 bestuursvoorzitter van de ACM. Snoep studeerde rechten aan de Erasmus Universiteit Rotterdam, en werkte 28 jaar bij De Brauw Blackstone Westbroek. Van 2010 tot 2016 was hij daar bestuursvoorzitter. Naast zijn werk bij de ACM is Snoep bestuurslid van het Koninklijk Concertgebouworkest.

Vindt u het eerlijk als een ondernemer uit de winkelstraat verdwijnt omdat Amazon.com haar beconcurreert met haar eigen data en klantgegevens?
'Ik snap dat dat heel dramatisch kan zijn voor kleine ondernemers, als Amazon.com jouw business overneemt en dezelfde producten gaat verkopen. Maar kijk: Wij zien er op toe dat het concurrentieproces goed verloopt. Als dat niet zo is, dan grijpen we in. Maar dit is precies zo'n situatie die misschien wel oneerlijk voelt, maar waar wij niks aan kunnen doen omdat Amazon.com geen regels overtreedt. En aan de andere kant zien we ook ondernemers die juist door concurrentie met online, iets extra’s bieden dat online niet kan. Dat is ook ondernemen.'

 

Dus eigenlijk doet u niks voor ondernemers als het om internetplatforms gaat?
'Zeker wel. Zo doen we bijvoorbeeld onderzoek naar de Appstore van Apple, omdat er signalen waren dat ondernemers hun apps niet op eerlijke voorwaarden mochten verkopen. Als dat zo is, dan grijpen wij in en vragen wij Apple om daarmee te stoppen. En we kunnen een boete opleggen.'

 

Maar wat heeft de ondernemer in de winkelstraat daaraan?
'De ACM is op aarde om markten goed te laten werken voor mensen en bedrijven, maar we kunnen niet zomaar de spelregels veranderen. En of het eerlijk is dat ondernemers worden weggeconcurreerd door webwinkels met lagere prijzen of betere service, dat is een moreel oordeel. En dat kan ik niet vellen. Dat is aan de wetgever.'

 

Lege winkelstraten: daar wordt toch niemand blij van?
'Als door heftige concurrentie de prijzen laag zijn is dat fijn voor de consument. Maar minder voor de ondernemer. Wil je als overheid iets doen aan negatieve gevolgen van concurrentie, dan kun je bijvoorbeeld hogere minimumeisen stellen aan de kwaliteit. Of importtarieven heffen. Maar wij als niet-democratische gekozen toezichthouder gaan daar niet over. '

 

'er zijn altijd grote bedrijven geweest die een dominante rol spelen. dat is niet uniek voor deze tijd'

 

 

Snoep geeft een voorbeeld van een andere afweging die de politiek maakt. 'Denk bijvoorbeeld aan de beoogde fusie tussen postbedrijven PostNL en Sandd. Wij hebben die zaak onderzocht en de fusie afgekeurd. Eén van hun argumenten was: het is beter voor de arbeidsvoorwaarden van ons personeel als we fuseren. Onze voorspelling: de zakelijke verzending van post – voor ondernemers dus – gaat 30 tot 40 procent duurder worden. Oftewel, een prijsverhoging voor ondernemers.' De politiek, zegt Snoep, heeft vervolgens ingegrepen en die fusie wél goedgekeurd. 'Omdat – ik chargeer even – de postbodes het beter zullen krijgen als beide bedrijven fuseren.' Oftewel: een herverdelingsvraagstuk, zegt Snoep. 'Het is prima dat ons oordeel daarmee 'overruled' wordt, want wij hebben puur gekeken naar marktoverwegingen, niet naar het morele vraagstuk of het eerlijk is dat ondernemers meer gaan betalen zodat de postbodes het beter krijgen.'

 

Maar u wilt toch ook niet dat de één na de andere ondernemer omvalt?
'Zo'n vaart zal dat niet lopen. In de jaren ’70 en ’80 van de vorige eeuw was IBM de grote boosdoener. In de jaren ’90 en ’00 was het Microsoft. Ondernemers hadden toen dezelfde klacht als nu over bedrijven als Amazon en Apple. Ze zijn te groot en ze leggen oneerlijke beperkingen op. Aan dat eerste konden de Europese en Amerikaanse mededingingsautoriteiten niet veel doen. Aan het tweede wel.'
'Omdat Microsoft Windows Media Player standaard toevoegde aan Windows, en andere concurrenten zo buitensloot, kreeg het van de Europese Commissie een flinke boete opgelegd. Er wordt dus wel gehandhaafd, als bedrijven aantoonbaar oneerlijk concurreren.'

 

Is die situatie vergelijkbaar met die van nu, denkt u?
'Ik geloof dat er in de geschiedenis altijd heel grote bedrijven zijn geweest die een tijdlang een dominante rol spelen. Een rol waartegen andere ondernemers zich slecht kunnen verzetten. De publieke en politieke discussie is steeds dezelfde en het patroon dat ontstaat ook.'
'De overheid wordt gevraagd in te grijpen, soms gebeurt dat dan ook, en na een tijdje ontstaan er weer nieuwe partijen door technologische ontwikkelingen. Niet om het hiermee af te doen, want de marktproblemen die andere ondernemers ervaren door zulke grote, dominante bedrijven zijn serieus. Maar het is niet uniek voor deze tijd, wil ik maar zeggen.'

 

De tekst gaat verder na de foto

Martijn Snoep (ACM): 'Of het eerlijk is dat ondernemers worden weggeconcurreerd door webwinkels, dát is een moreel oordeel. Dat is aan de politiek'
Martijn Snoep (ACM): 'Of het eerlijk is dat ondernemers worden weggeconcurreerd door webwinkels, dát is een moreel oordeel. Dat is aan de politiek'
Foto: Jeroen Poortvliet

Krijgt u regelmatig een verzoek tot ingrijpen van ondernemers die zich bedreigd voelen door platforms?
'Met enige regelmaat. Maar het loopt niet storm. Ik denk ook dat ondernemers denken: 'Laat ik er maar het beste van maken en kansen benutten in plaats van mijn energie te steken in de overheid vragen om in te grijpen.’ Ook omdat wij meestal niet snel kunnen ingrijpen.'
'Wat vaak effectiever is om vooraf duidelijke gedragsregels te stellen. Een tijdje geleden wilden Sanoma – een uitgever van schoolboeken – en Magister – een digitaal platform dat veel scholen gebruiken – fuseren. Die fusie hebben wij goedgekeurd, met als eis dat het platform ook open moet blijven voor andere uitgevers dan Sanoma en data wordt gedeeld. Het is nu nog geen probleem, maar wel een potentieel probleem. Daarom hebben we het vooraf geregeld.'

 

De Democratische presidentskandidaat Elizabeth Warren wil platformbedrijven zoals Amazon opknippen. Goed idee?
'De Europese Commissie heeft die bevoegdheid ook, maar heeft het nog nooit gedaan. Wat de ervaringen in de VS van de afgelopen 150 jaar ons leren is dat door juridische procedures opknippen heel erg veel tijd kost, en ten tweede vaak weinig oplost. Dan krijg je na vele jaren procederen allemaal mini-monopolies binnen verschillende deelsectoren. Wat schiet je daar nu mee op?'

 

Maar verder ingrijpen kunt u op dit moment niet?
'Ik vind echt dat dat aan de politiek is. Er vindt op dit moment in de politiek een discussie plaats of platforms een aparte status zouden moeten krijgen, zodat je die vooraf kunt reguleren en bepaalde verplichtingen kunt opleggen. Dat is een goed idee maar dat moet dan op Europees niveau geregeld worden, door de Europese Commissie dus, en met de ACM voor de nationale spelers. Zo voorkom je gedrag dat we nu onderzoeken met Apple en de Appstore. Dat werkt een stuk sneller en het voorkomt ook dat we een bedrijf een boete moeten opleggen.'

 

'vooraf duidelijke gedragsregels stellen is vaak effectiever dan achteraf ingrijpen'

 

Hoe werkt dat, een platform vooraf regels opleggen?
'De Europese Commissie kan dan bepalen dat bepaalde Europees opererende platforms zo'n belangrijke positie hebben, dat het gerechtvaardigd is om die platforms aan specifieke regels te houden. Omdat je daarmee het speelveld openhoudt voor andere ondernemers. Je kunt dat vergelijken met regels die voor telecombedrijven gelden, die moeten bijvoorbeeld hun netwerken openstellen voor derden om diensten over te leveren. Anders is het namelijk onmogelijk voor starters in de telecommarkt om diensten aan te bieden.'

 

Wat zouden ondernemers daarmee opschieten?
'Dat is natuurlijk lastig te zeggen omdat dat voor elk platform en elke ondernemer anders is. Maar het biedt ondernemers kansen om te concurreren. Je kunt bijvoorbeeld een platform opleggen om essentiële data te delen. Of bepalen dat een platform zijn eigen producten niet mag voortrekken boven die van andere verkopers op het platform. Of, specifieker, stel dat er een klacht is dat ondernemers hun recensies niet mogen meenemen als ze een platform verlaten. Dan kan dat verboden worden. Maar je moet dan natuurlijk wel eerst constateren dat iets een probleem is.'

 

U klinkt hier niet heel enthousiast over
Dat ben ik wel. Sterker nog, ik heb het zelf samen met de andere Benelux mededingingsautoriteiten voorgesteld. Ik vind vooral dat het heel goed geregeld moet worden. Maar je kunt niet één platformwet maken die moet werken voor alle platforms. Een nieuw platform, dat weer nét anders in elkaar steekt dan alles ervoor, zal er dan mogelijk niet onder vallen. En een ander deel van de platforms zal juist veel te streng gereguleerd worden. Je moet voorkomen – en dat zal elke ondernemer met mij eens zijn – dat de overheid kan besluiten: 'Dit staat me niet aan, dit ga ik verbieden.' De regeling die wij voorstellen is maatwerk per platform.'

 

Wat gebeurt er dan?
'Als je één platformwet maakt, krijg je willekeur en wordt elk innovatief bedrijf straks verplicht om zijn concurrenten in het zadel te helpen. Er moet natuurlijk wel een groter maatschappelijk belang zijn om in te grijpen op de vrijheid die elke onderneming heeft. En dat moet je heel goed onderzoeken. Sentimenten zijn niet altijd waar, en ook niet de beste raadgever.'

 

Als alles straks in Europa wordt geregeld, is de ACM dan nog wel nodig?
'Zeker, ook in Nederland heb je steeds meer platforms. Ik ben er vooral voorstander van dat er goede Europese regelgeving is en een gelijk speelveld in Europa– op het gebied van mededinging, maar ook consumentenbescherming – want dat is goed voor elke ondernemer.'

 

Op de hoogte blijven van onze beste artikelen? Schrijf je dan gratis in voor onze nieuwsbrief.