Jan Jarigs Nooitgedagt (1840 - 1920): Geduldige doorzetter die leefde voor zijn werk

15-01-2021

Als in het het Friese stadje IJlst de stoomfluit klinkt weet iedereen hoe laat het is. Dan is het pauze bij de schaven- en schaatsenfabriek van Nooitgedagt. In de serie Doeners en durfals: Jan Jarigs Nooitgedagt.

Je kunt het je niet nu niet meer voorstellen, maar in 1900 is het nog heel gewoon dat kinderen meehelpen in de fabriek. Zelfs na het aannemen van het kinderwetje van Van Houten in 1874. Ook bij de schaven- en schaatsenfabriek van Jan Jarigs Nooitgedagt (op de foto links met het zwarte pak) in het Friese IJlst is dit geen uitzondering.

Doeners en durfalsKansen zien en benutten, en niet bang zijn om een keer flink onderuit te gaan. Dat hebben deze Nederlandse ondernemers goed begrepen. Met hun bedrijf hebben ze een bijdrage geleverd aan onze economie en Nederland op de kaart gezet. En dat was zeker niet altijd even makkelijk. In deel 5 van de rubriek Doeners en durfals: Jan Jarigs Nooitgedagt.

Naailes

In 1865 begint timmermanszoon Jan Jarigs op de zolder van zijn werkplaats met de productie van schaatsen en schaven. Op de begane grond geeft zijn vrouw Boukje naailes aan de meisjes uit de omgeving. Het is geen vetpot en ze proberen ook op een andere manieren aan geld te komen. Bijvoorbeeld door de verkoop van tabak en petroleum. Toch lopen veel van deze initiatieven op niets uit.

Tekst gaat verder na de foto

Ooit was het heel gewoon dat ook jonge kinderen meehielpen in de fabriek

Foto: Archief Jan Nooitgedagt, 1902

Maar Jan-baes, zoals hij ook wel wordt genoemd, weet van aanpakken. ’s Nachts om 4 uur is hij al uit de veren om de kachel op te stoken en pas ’s avonds, na het afwerken van de administratie eindigt zijn werkdag. Om klanten te werven trekt hij erop uit met een marskramerskist om zo zijn werk aan de man te brengen. Met succes, het levert hem een grote klantenkring op en de onderneming groeit gestaag. Van koningin Wilhelmina, een verwoed schaatsster, krijgen ze zelfs de opdracht om een speciale schaats te maken, de luxe koninginneschaats. Maar het hoofdproduct van Nooitgedacht is (timmer) gereedschap.

Neem een kijkje in de geschiedenis van Nooitgedagt

Elektrische straatverlichting

Jan-baes staat open voor vernieuwing en in 1913 schaft hij een stoommachine aan om zelf stroom op te wekken. En omdat hij meer stroom opwekt dan de fabriek nodig heeft, verkoopt hij de rest. Ook de gemeente neemt zijn stroom af en zo wordt het Friese IJlst de eerste stad met elektrische straatverlichting.

Personeelsdag

Door zijn personeel wordt Jan-baes op handen gedragen. Hij heeft een groot verantwoordelijkheidsgevoel voor zijn mensen. En hoewel er in die tijd nog geen vakbonden bestaan, organiseert hij jaarlijks een speciale personeelsdag om met zijn medewerkers te praten over de arbeidsvoorwaarden van het bedrijf. En als je ziek werd? Dan kreeg je een financiële tegemoetkoming. Best bijzonder voor die tijd.

Telegraaf-journalist Yteke de Jong dook uitgebreid in de geschiedenis van het bedrijf Nooitgedagt. Dat resulteerde in het boek ‘Nooitgedagt, Icoon van de Friese maakindustrie’. Hier kunt u meer informatie vinden.

Op de hoogte blijven van onze beste artikelen? Schrijf je dan gratis in voor onze nieuwsbrief.

Lees meer over

ondernemer