Hoe ondernemers in haven Rotterdam gebukt gaan onder drugscriminaliteit

In coronatijd is de drugscriminaliteit – en daarmee ondermijning – gewoon gegroeid. Dat merken ze in de Rotterdamse haven. Ook havenpersoneel wordt daarbij ingeschakeld. Hoe ga je daarmee om als directeur van een containerbedrijf?  'Het wordt grimmiger.'

Het was juist op de septemberdag dat in de haven van Rotterdam het startschot werd gegeven voor een training om havenarbeiders te waarschuwen voor ronselpraktijken door drugscriminelen. Diezelfde dag werd in diezelfde haven een groep van 9 zogenoemde 'uithalers' aangetroffen. Uithalers? Dat zijn handlangers van drugshandelaren die gesmokkelde drugspartijen uit containers moeten halen. Ze werden op een bijzondere manier 'gesnapt' in een container waarin ze zich hadden opgesloten. Letterlijk in ademnood gekomen belden ze zelf 112. De hulpdiensten rukten uit en namen de groep mee. Niet veel later stonden ze weer op straat, aangezien zij hoogstens voor trespassing (op verboden terrein) konden worden beboet (80 euro). Eén verdachte werd vastgehouden: het was al de zesde keer dat hij in de haven was aangetroffen.

André Kramer, directeur van containerbedrijf Kramer Group in de Rotterdamse haven en sponsor van de training, heeft zo zijn twijfels bij het verhaal. 'Het mobieltje waarmee 112 is gebeld, is niet gevonden. Dus misschien is er van buiten gebeld met de bedoeling om alle hulpdiensten – inclusief een traumahelikopter – daarheen te krijgen. En diende dat om de aandacht af te leiden van een drugsoperatie elders in de haven.' Hij bedoelt maar: je gaat van alles denken door de toename van drugsincidenten in de haven.

Drugcriminaliteit betekent ook: wekelijks ongenode gasten

Als ondernemer wil hij dat natuurlijk het liefs doen: ondernemen. In zijn geval containers afhandelen, repareren en schoonmaken met 300 medewerkers. En niet als een soort politieagent containers controleren op drugs en boeven vangen. Inmiddels heeft hij wekelijks 'ongenode gasten' op één van de drie terreinen met containers die het bedrijf beheert. Die komen vaak ’s nachts op bezoek, en duiken achteraf op op camerabeelden. Hij laat een foto zien van een groep mannen die in een rij over het terrein rennen. Worden uithalers live gespot door medewerkers van het bedrijf, dan worden de beveiligers van Securitas gebeld. Kramer: 'Mijn medewerkers mogen er met het oog op hun veiligheid niet zelf op af gaan. Ook omdat je niet weet of ze de drugs bij zich hebben, want dan zijn ze nóg gevaarlijker.' Hij spreekt zelf overigens liever van 'verzamelaars': ze halen drugs uit de ene container en leggen deze in een andere. Die wordt uiteindelijk van het terrein gehaald.

40.000 kilo cocaïneDe drugsproblematiek speelt al zo’n 15 jaar in de Rotterdamse haven, maar is zo’n 3 jaar geleden geïntensiveerd. Het Hit and Run Cargo-team (HARC), bestaande uit douane, FIOD, havenpolitie en openbaar ministerie heeft vorig jaar 40.000 kilo cocaïne onderschept. Vorig jaar was dat 34.000, in 2018 nog ‘maar’ 19.000. Vorig jaar werden 281 uithalers gesnapt, dit jaar zijn dat er tot dusver al 325.

Drugscriminelen maken niet alleen gebruik van deze uithalers of verzamelaars. Ze proberen ook steeds vaker havenarbeiders te ronselen voor hun zaakjes, en zelfs douaniers en agenten van de havenpolitie. Die moeten  informatie doorgeven over containers met drugs, een oogje toeknijpen of uithalers doorlaten. De training maakt deel uit van het Programma Integere Haven en is bedoeld om havenarbeiders op de risico's van ronselen te wijzen. Zo worden ze in de kroeg, in de supermarkt en zelfs wel eens thuis aan de deur aangesproken met het aanbod om snel een flinke som geld te verdienen. En zeggen ze eenmaal ja, dan zitten ze in het web van criminelen.

Training om te weten hoe ronselen werktDe training, waaraan dit jaar 4.000 havenarbeiders deelnemen,  bestaat onder meer uit een filmpje met een spijtoptant en rollenspel. Ook kunnen de deelnemers in een omgebouwde container (geleverd door de Kramer Group) met een virtual reality-bril op ervaren hoe het is om onder druk te worden gezet door een ronselaar. Die spreekt een havenarbeider in zijn auto aan en vraagt hem een tweede klusje te doen. De havenarbeider wil het bij die ene keer houden. ‘Moet ik dan je baas bellen?’, vraagt de ronselaar. ‘En hoe gaat het met die kleine jongen van je? Doet ie het goed op school?’, gaat hij verder, terwijl hij een foto van het kind op zijn mobiel laat zien. Als de havenarbeider dan toch maar instemt, zegt de ronselaar: ‘Ik wíst dat ik op je kon rekenen. Wat ben je eigenlijk een topper.’

Medewerkers worden benaderd door criminelen

Kramer krijgt regelmatig medewerkers aan zijn bureau die vertellen dat ze zijn benaderd. 'Ik kan daar zelf helaas weinig tegen doen. Meestal zetten we die medewerkers op een andere plek in het bedrijf, zodat ze niet meer interessant zijn voor ronselaars.' Hij heeft zijn aannamebeleid strenger gemaakt. De financiële gegevens van sollicitanten worden gecheckt, evenals hun activiteiten op sociale media. 'Als iemand loonbeslag heeft, is hij een aantrekkelijke prooi voor criminelen. En als uit de sociale media blijkt dat iemand housefeesten bezoekt, drugs gebruikt of bepaalde vrienden heeft, kan dat ook een reden zijn om hem niet aan te nemen. Leuk is het niet om zo met je personeel om te moeten gaan, zeker niet als familiebedrijf. Het wordt grimmiger op de werkvloer.'

'Als uithalers de drugs bij zich hebben, zijn ze nóg gevaarlijker'

Bedrijfskleding moet zoveel mogelijk binnen de bedrijfspoort blijven, om buiten niet te veel in de gaten te lopen. De privéauto van medewerkers moet juist buiten de bedrijfspoort blijven, want in de kofferbak zou je iemand kunnen verbergen. Zo wordt veel verzonnen om het criminelen lastig te maken. Maar daar zijn grenzen aan. Kramer wijst op de privacyregels. 'Voor vrachtwagens op de terminal geldt dat er niemand naast de chauffeur mag zitten. Maar we mogen ter controle niet in de slaapcabine kijken, want dat is privéruimte. Zo vinden criminelen steeds nieuwe loopholes.'

Ondernemers zijn alerter geworden op drugscriminaliteit

Vijf jaar geleden had nog niemand van de term 'uithaler' gehoord, verzucht Kramer. Hij is alerter geworden, en steekt zijn handen niet in het vuur voor zijn 300 medewerkers. Hij wordt wel eens ingelicht door de instanties over een medewerker die onder verdenking staat. 'Die moet ik dan zijn werk laten doen, zodat zij hem in de smiezen kunnen houden. Je moet het ook kunnen bewijzen. Als een heftruckchauffeur een container ergens neerzet, en vervolgens is te zien dat die container is opengemaakt, hoe kun je dan overtuigend maken dat er drugs uit zijn gehaald?'

Een medewerker werd ooit opgepakt en maandenlang opgesloten in de gevangenis. Maar de zaak tegen hem kon niet hardgemaakt worden, en hij meldde zich weer aan de bedrijfspoort. 'Ik moest hem weer aannemen, maar kreeg daar toch een zure smaak bij. Dus heb ik hem ontslagen. Dat kost me dan wel geld dat ik liever aan andere dingen uitgeef.'

Havens populair bij drugscriminelen

Eén van de redenen van de populariteit van de Rotterdamse haven bij drugscriminelen is de grote omvang ervan. Dat geldt ook voor Antwerpen. Zo’n grote haven is moeilijk in zijn geheel te controleren. Bij de Kramer Group alleen al worden dagelijks 3.000 containers afgehandeld. Bovendien moet het logistieke proces zoveel mogelijk doorgang kunnen vinden. Het is niet alleen ondoenlijk om álle containers in Rotterdam te controleren; het zou ook economisch niet uitkunnen. Dat is ook één van de redenen dat criminelen hun drugs graag in partijen fruit verstoppen: bederfelijke waar die niet te lang op de kade moet blijven staan.

De uitgestrektheid van het havengebied geldt ook op kleinere schaal, wijst het uitzicht vanuit het kantoor van Kramer uit. Hij kijkt neer op de kleurrijke 'woonblokken' van containers, die zeshoog staan opgestapeld. Met 100 camera’s probeert hij de boel in de gaten te houden, maar hij heeft niet de illusie dat hij alles kan zien wat er in zijn bedrijf gebeurt.

Medewerkers ronselen voor drugssmokkel: zo werkt dat

Een andere reden voor de populariteit van Rotterdam is volgens Kramer de lage strafmaat in Nederland. In de Eerste Kamer ligt nu een voorstel om uithalers zwaarder te straffen, met de optie van 2 jaar gevangenisstraf. Dat zal zeker helpen, maar Kramer gaat ervan uit dat criminelen daar wel een mouw aan weten te passen. 'Dan bieden ze uithalers gewoon 10.000 euro in plaats van de 1.000 die nu gangbaar is.' En als uithalers meer risico lopen, zullen ze ook gevaarlijker zijn als ze op heterdaad worden betrapt door medewerkers.

Scanapparaten, drones en andere techniek hard nodig voor detectie

Een andere optie is de inzet van techniek. Als elke containerterminal een eigen scanapparaat heeft, wordt het makkelijker om drugstransporten te detecteren en te onderscheppen. De Rotterdamse burgemeester Aboutaleb bezocht eerder de Colombiaanse havenstad Cartagena, één van de belangrijkste 'exporteurs' van drugs richting Rotterdam. Hij zag daar dat alle containers die naar de VS gaan worden gescand als ze op de terminal komen. Kramer is er voorstander van om zoiets ook voor elkaar te krijgen voor containers met bestemming Rotterdam. 'Dat schijnt de Nederlandse overheid te duur te vinden. Maar ja, wat denk je dat al douane-, FIOD- en politiemensen kosten?' Los nog van de beveiligingskosten die hij zelf maakt, en de stress die de drugsproblematiek hem oplevert.

'een scanner is te duur, maar wat denk je dat al die douane-, FIOD- en politiemensen kosten'

Over de inzet van de 'instanties' is hij op zich wel tevreden. En in de nabije toekomst is misschien meer mogelijk. Te denken valt aan drones die over terminals vliegen en verstopte drugs kunnen 'herkennen'. Of sensoren in containers zelf die daarop aanslaan. De criminelen zitten zelf echter ook niet stil. Drugs worden niet alleen in ladingen verstopt, maar ook in onderdelen van de container zelf. Dus is een lege container ook niet veilig. Kramer: 'Lege containers worden opgeslagen op empty depots. Die zijn ’s avonds en in het weekend vaak gesloten. En dan kun je dus makkelijk de drugs die verstopt zich eruit halen.'

Het zal moeilijk zijn – zo niet onmogelijk – om de haven helemaal drugsvrij te maken. Maar het hoeft criminelen natuurlijk niet té makkelijk te worden gemaakt.   

Week van de VeiligheidDeze week vindt de jaarlijkse Week van de Veiligheid plaats, een initiatief van en door ondernemers. Het wordt weer vroeger donker, en dan zien criminelen hun kans schoon. Door het hele land worden activiteiten georganiseerd om ondernemers te informeren over hoe zij criminaliteit kunnen voorkomen en hun medewerkers alerter kunnen maken. De dagelijkse thema’s zijn cybercriminaliteit, overvallen, ondermijning en geweld.