Als de Amerikaanse president de belastingen omlaag gooit, pakken 2.700 Amerikaanse bedrijven in Nederland misschien wel hun koffers. Dat zou 200.000 Nederlanders hun baan kosten. En dat is nog niet alles: Nederlandse bedrijven kunnen de Amerikanen weleens achterna gaan. Dít kan het nieuwe kabinet doen om een uittocht te voorkomen.
Donald Trump heeft een paar grote plannen: Obamacare afschaffen, een muur tegen Mexicanen bouwen, de verwaarloosde infrastructuur herstellen, en Amerikaanse bedrijvigheid uit het buitenland terughalen om voor Amerikaanse banen te zorgen. Dat laatste wil hij via een belastinghervorming doen. Met mogelijk grote gevolgen voor de Nederlandse economie.
Wat wil Trump met de belastingen voor bedrijven?
Amerika kent momenteel een winstbelasting van ruim 35 procent, flink meer dan het mondiale gemiddelde van 22,5 procent. Nederland heeft een tarief van 25 procent. De Republikeinen willen een verlaging naar 20 procent, Trump wil zelfs naar 15 procent. Dat zou hem volgens schattingen 2 biljoen dollar gaan kosten. De grote vraag is hoe hij dat wil gaan betalen. In elk geval onder meer door de kosten van import niet langer aftrekbaar te maken van de winstbelasting. Tegelijkertijd wordt de opbrengst van export niet belast. Zo wil Trump de export stimuleren en een rem op de import zetten. Tegelijk worden Amerikaanse bedrijven die zijn uitgeweken naar het buitenland teruggelokt naar de moederschoot.
Hoe kan het dat juist in het kapitalistische Amerika de winstbelasting zo hoog is?
Amerika heeft de boot gemist in de internationale trend door er niet in te slagen om het tarief van de winstbelasting te verlagen. Andere landen, zoals Nederland, deden dat door de grondslag voor de belasting te verbreden (bijvoorbeeld door het schrappen van aftrekposten), waardoor er bij een lager tarief evenveel of zelfs nog meer belastinggeld wordt opgehaald door de overheid. Ondertussen blijf je met een laag tarief aantrekkelijk voor binnenlandse en buitenlandse investeringen.
Amerikaanse bedrijven houden miljarden aan winst buiten de VS
In vrijwel alle westerse landen is de opbrengst van de winstbelasting gestegen. In Amerika blijft de opbrengst juist achter, ondanks het hoge tarief. Dat heeft te maken met een machtige bedrijvenlobby. Tot op heden wilden sectoren hun eigen fiscale faciliteiten niet kwijt in ruil voor een generieke lagere winstbelasting. De gevestigde belangen hielden elkaar in een houdgreep. Daardoor stamt de laatste grote belastingherziening uit 1986, meer dan dertig jaar geleden. Dit gaat ten koste van de concurrentiekracht. Onder Trump lijkt er nu een breed draagvlak te zijn voor een belastingherziening en een tariefverlaging.
Zijn Amerikaanse bedrijven naar het buitenland ‘gevlucht’?
Het hoge tarief dwingt veel Amerikaanse bedrijven hun winsten zoveel mogelijk buiten Amerika te houden, waardoor ze in eerste instantie niet onder het 35-procenttarief vallen. De Amerikaanse regelgeving maakt het mogelijk om de winstbelasting uit te stellen. Winsten die worden teruggehaald naar Amerika worden alsnog belast. Dus is het voor bedrijven zaak om vele miljarden dollars buiten Amerika te houden. Zo zijn ‘spaarpotten op zee’ ontstaan, die Trump graag weer binnenboord wil halen.
Moet Nederland daar bang voor zijn?
In Nederland bevinden zich relatief veel Amerikaanse bedrijven, vaak ook met hun Europese hoofdkantoor. Dat is onder meer te danken aan onze geografische ligging als poort naar Europa, de goed opgeleide bevolking, internationale scholen, een aangenaam woonklimaat en het gunstige fiscale regime.
verbetering vestigingsklimaat VS betekent verslechtering in Nederland
Een verbetering van het fiscale regime in Amerika leidt tot een verslechtering van de Nederlandse positie. Dan is het vervolgens de vraag of Amerikaanse bedrijven hier echt fysiek aanwezig moeten zijn voor hun Europese activiteiten. Met alle mogelijkheden van internet is dat misschien niet eens meer nodig en kunnen zij net zo goed vanuit Amerika werken.
Ook voor niet-Amerikaanse bedrijven wordt Amerika zo een interessante vestigingslocatie. Zelfs Nederlandse bedrijven die een al een behoorlijke footprint hebben in de VS zouden kunnen overwegen die kant op te gaan.
Hoe kunnen we de vlucht van bedrijven voorkomen?
We kunnen het – via de EU – proberen bij de World Trade Organization (WTO). Het stimuleren van de export en terugdringen van de import via de winstbelasting beschouwt de WTO – mogelijk – als protectionisme. Maar de procedure bij de WTO kan jaren duren. Dan haal je uiteindelijk misschien wel je gelijk, maar is de schade al geleden. Bovendien zet een zaak bij de WTO de verhouding met de VS op scherp. Overigens schijnen er wel landen te zijn die klaar staan om naar de WTO te stappen zodra Trump zijn belastinghervorming presenteert. Die heeft zelf al gezegd dat hij zich van de WTO niets zal aantrekken.
Moeten we ons er dan maar bij neerleggen?
We moeten het breder bekijken. Als de VS de export stimuleren en de import beperken, heeft dat een negatief effect op de wereldhandel. En dus op de open Nederlandse economie. Nederlandse bedrijven exporteren voor meer dan 37 miljard euro naar de VS; 9 procent van de toegevoegde waarde uit export is afhankelijk van de vraag vanuit de VS.
Andere landen zullen ook maatregelen nemen om hun economische belangen te beschermen. De belastinghervorming in de VS kan een gamechanger zijn. Nederland moet zich daarop voorbereiden door het vestigingsklimaat te versterken. Als Amerika aantrekkelijker wordt, worden wij automatisch minder aantrekkelijk als we er niets tegenover stellen. Als Amerika de winstbelasting verlaagt, zullen andere landen volgen of daar weer onder duiken. Engeland zinspeelt bijvoorbeeld met het oog op de Brexit op een tarief dat onder de 15 procent duikt. Nederland mag het gat met de anderen niet te groot laten worden en zal moeten meebewegen om een aantrekkelijk investeringslocatie te blijven voor de bedrijven die hier al zijn en voor buitenlandse bedrijven die op zoek zijn in Europa.
Hoe maken we Nederland weer aantrekkelijk?
Door de gestegen belastingdruk weer te verlagen. Door Europese regels over bijvoorbeeld belastingontwijking en bonusplafonds niet van een Nederlandse ‘kop’ te voorzien. Door het topsectorenbeleid en de publiek-private samenwerking tussen overheid en bedrijfsleven te versterken. Door innovatie krachtig te ondersteunen, bijvoorbeeld met gunstige voorwaarden voor buitenlandse kenniswerkers.
Wordt dit onvoldoende opgepakt deze kabinetsperiode, dan leidt dit op termijn tot minder economische groei en het verlies van banen.
Trumps belastingplan is wél een effectief middel tegen belastingontwijking
Is er iets positiefs voor ons aan de Amerikaanse belastinghervorming?
Jawel. Het Amerikaanse voorstel is gebaseerd op cash flow: het geld dat er in komt en uit gaat. Het saldo daarvan wordt belast. Omdat je cash niet kunt verhullen, maakt zo’n systeem het schuiven met papieren winsten vrijwel onmogelijk. Het is daarmee een effectief middel tegen belastingontwijking, zeker als alle andere landen dit systeem overnemen.
Ook interessant is dat de aanschaf van bedrijfsmiddelen zoals een machine in één keer aftrekbaar zijn voor de winst, en niet afgeschreven moeven te worden. In Nederland kan dat een enorme impuls voor bedrijfsinvesteringen zijn.
Gaat het Trump lukken?
Dat is moeilijk te zeggen. Hij heeft een eerste uitglijder gemaakt met de afschaffing van Obamacare, terwijl die operatie hem geld op zou moeten leveren voor zijn andere plannen, waaronder de belastinghervorming. Ondertussen heeft Trump belastingverlaging voor bedrijven en burgers beloofd. Het wordt dus alles bij elkaar nog een moeilijke klus.
Dit staat er op het spel als Trump zijn zin krijgt Er zijn ruim 2.700 Amerikaanse bedrijven in Nederland, die werk bieden aan 200.000 Nederlanders. Ze zijn gezamenlijk goed voor 12 procent van de omzet van het bedrijfsleven (165 miljard euro). Nederland telt in totaal ruim 1 miljoen bedrijven. Daarvan zijn er 12.000 in buitenlandse handen (1,2 procent). Amerikaanse bedrijven winnen het in aantal, omzet, toegevoegde waarde en werkgelegenheid.
