De EU heeft besloten een boycot voor Russische olie in te stellen, om zo Poetins oorlogskas een slag toe te brengen. Wat betekent dit voor Nederlandse ondernemers en hoe moeten zij zich hierop voorbereiden? Zes vragen en antwoorden over de olieboycot.
Vladimir Poetin financiert mede door de export van olie de oorlog in Oekraïne. Dagelijks levert Rusland rond de 3,5 miljoen vaten olie aan de EU, waarvan 750 duizend aan Nederland. Een olieboycot moet die geldstroom afsnijden. Maar Nederland is in de loop der jaren zeer afhankelijk geworden van Russische olie, dus een boycot gaat ons pijn doen. En denken we al na over andere opties?
Hoe ziet zo’n boycot er eigenlijk uit?
De EU heeft na weken soebatten besloten géén Russische olie meer toe te staan die via de havens Europa bereikt. Dan gaat het om leveringen aan Duitsland, Frankrijk, België én Nederland. Voor Hongarije, Tsjechië en Slowakije gaat een ‘tijdelijke uitzondering’ gelden, omdat zij met een pijpleiding verbonden zijn aan Rusland en snel omschakelen te lastig en te duur is. De boycot gaat over zes tot acht maanden in. Overigens houden we zo niet elke druppel Russische olie buiten de deur. ‘Oliehandel is internationaal en fluïde, de handel gaat voor de beste prijs. De inhoud van de ene tanker wordt vermengd met die van een andere, en dat gaat een paar keer zo, midden op zee’, aldus Willem-Henk Streekstra, directeur van de VOTOB, de branchevereniging van de tanksopslagbedrijven. Daarnaast zijn veel Russische schepen ‘omgevlagd’ naar een ander land. Of Russische olie gaat eerst naar India en komt dan als Indiase olie naar Europa.
'Nu al zorg onzekerheid voor prijsstijgingen'
Maar wat gaat het dan precies betekenen voor ondernemers?
De prijzen zullen zeker stijgen, en met name de transportsector zal dat gaan merken. Diesel wordt duurder en daarmee dus vervoer over het water en over de weg. Streekstra: ‘In onze havens gaan we de boycot merken, maar dat geldt ook voor bedrijven die Russische olie gebruiken, bijvoorbeeld in de chemiesector. Nu al zorgt onzekerheid voor prijsstijgingen.’
Ondernemers – en consumenten – gaan overal meer voor betalen, want bijna alles wordt van olie gemaakt, van plastic tot medicijnen. En stijgende brandstofprijzen hebben ook invloed op de sla en melk die naar de winkels worden getransporteerd. Brancheorganisaties zoals Transport en Logistiek Nederland (TLN) dringen er nu bij de overheid op aan om met een impactanalyse te komen. Zij maken zich grote zorgen over de boycot en willen een plan van de overheid om de gevolgen te ondervangen. ‘Zo’n analyse ontbreekt nu, terwijl we graag weten wat het ‘trickle down’ effect is’, aldus Erik Klooster, directeur van de Vereniging Nederlandse Petroleum Industrie (VNPI). Er zijn scenario’s denkbaar waarin tekorten aan diesel ontstaan en zo de bevoorrading van vitale sectoren als supermarkten en zorg in gevaar komen. Ook is het niet uit te sluiten dat fabrieken die veel energie verbruiken moeten afschakelen. En natuurlijk gaan de havens in Rotterdam en Amsterdam er last van krijgen. Zij moeten zich aanpassen aan olie uit andere landen. ‘Daar zal het dus even rommelig zijn’, voorspelt Lucia van Geuns, energie-expert bij HCSS. Maar als de voorraden weer op peil komen, gaat de prijs zich ook normaliseren.
Waar halen we dan onze olie vandaan, in Europa of de rest van de wereld?
Nederland heeft zelf nog wel wat olie, maar van mindere kwaliteit en zeker niet voldoende. Onze focus ligt op de energietransitie, dus gaan we waarschijnlijk niet investeren in hernieuwde olie binnen de landsgrenzen. In Europa is Noorwegen de grootste speler, maar daar zijn geen uitbreidingen gepland. Belangrijk is ook wat voor soort olie er moet komen. ‘We hebben het over zware, hoogzwavelige olie’, zegt Klooster. ‘Wil je vergelijkbare olie ergens anders halen, dan denk je aan Venezuela, Colombia, maar ook Iran en Saoedi-Arabië. Nigeria en Amerika hebben bijvoorbeeld andere types olie, dat is light sweet, laagzwavelig. Dus die vallen af.’ De Verenigde Arabische Emiraten heeft wel de ‘juiste’ olie en voor een deel vindt dat ook wel z’n weg naar Rotterdam. Iran en Venezuela vallen ook af, omdat daar al een boycot op zit.
'Versneld verduurzamen is zeker verstandig'
Er zijn toch vast alternatieven voor olie? Elektrisch, waterstof?
Zeker, maar die zijn lang niet snel genoeg op grote schaal beschikbaar om helemaal de rol van olie over te nemen. VOTOB-directeur Streekstra: ‘Waterstof kan een alternatief zijn, maar ook daarvoor zijn we afhankelijk van andere landen.’ In Nederland is er bijvoorbeeld te weinig zon en wind om de stroom op te wekken die je in waterstof kunt omzetten. En daarbij, er is nog helemaal geen waterstofmarkt. ‘Voordat dat een handelscircuit wordt, hebben we het over 2030 en later’, aldus Van Geuns. Het duurt nog een jaar of tien voordat waterstof grootschalig van de grond komt in noordwest Europa. Ook elektrisch is nog niet ver genoeg om per direct olie te vervangen. Klooster: ‘Ik kijk eerder naar synthetische en bio-brandstoffen, op voorwaarde dat die laatste niet als voedsel of veevoer gebruikt kunnen worden. Maar eigenlijk geldt voor álles dat ze niet gaan keren wat op ons afkomt met een boycot.’
Wat moeten ondernemers doen om zich voor te bereiden?
Versneld verduurzamen is zeker verstandig. Efficiënter omgaan met energie is de beste manier om de kosten te drukken. Raffinaderijen gaan op zoek naar nieuwe olie. En we moeten met z’n allen minder afhankelijk worden van landen waar we helemaal niet afhankelijk van willen zijn. Van Geuns: ‘Ook als we straks duurzame energietechnologieën gaan inzetten, moeten we niet zo weer in de armen van China vallen, met hun monopolie op de benodigde mineralen.’
Gaat Poetin zelf eigenlijk wel iets merken van deze boycot?
Rusland raakt hierdoor een afzet van een paar miljoen vaten kwijt. Niet alleen zorgt dat voor minder inkomsten, die onverkochte olie moet het land nu ook zelf opslaan. Dat kan niet oneindig en dus moet Poetin een aantal olievelden sluiten. Een lastig en duur proces. Daar staat tegenover dat de Russische president óók zes tot acht maanden krijgt om aanpassingen te doen. Hij zal nieuwe afzetmarkten proberen te vinden en voorlopig de olie met een discount moeten verkopen. Netto komt er dan misschien iets minder in de kas. ‘Wil de boycot écht effect hebben, dan moeten we die toch echt zo snel mogelijk invoeren’, bepleit Van Geuns. Maanden, misschien wel jaren de tijd geven aan Oost-Europese landen om hun raffinaderijen aan te passen, helpt ook niet, meent Van Geuns. ‘Dan ziet de wereld er alweer anders uit en heeft de boycot weinig effect.’ Hoewel, Europa gaat voorlopig niet terug naar Rusland als olieleverancier, dus het gaat uiteindelijk Poetin zeker pijn doen.
Op de hoogte blijven van onze beste artikelen? Schrijf je dan gratis in voor onze nieuwsbrief.
