Dick Benschop: 'Schiphol gaat het anders doen na corona'

Het wordt weer langzaam wat drukker op Schiphol. Ceo Dick Benschop is klaar om de draad van het vliegen weer op te pakken. Maar helemaal back to business zal het niet meer worden. ‘We hebben geleerd van deze periode.’

Dick Benschop moest zich de afgelopen maanden regelmatig even in de arm knijpen aan het eind van de dag. Gebeurde dit echt? Bijna geen mensen in de terminal. Een groepje Aziatische passagiers in witte pakken: ‘Die nemen vaker extreme voorzorgsmaatregelen.’ Een vliegveld vol geparkeerde vliegtuigen. ‘Het is een onheilspellende ervaring als je naar beneden roetsjt en je niet weet waar het eindigt. Natuurlijk heb ik, luchtvaartnerd als ik ben, ook wel gefascineerd gekeken naar vijf 777’s op een rij op de Aalsmeerbaan, wat normaal een landingsbaan is. Maar het is een dramatische situatie.’ Op het dieptepunt van de coronacrisis zat Schiphol op 3 procent van de reguliere vliegtuig- en mensenstroom. Inmiddels doen er weer zo’n 40.000 passagiers per dag Schiphol aan. Op een normale zomerdag zou dat 210.000 moeten zijn.

Meneer Benschop, hoe bent u als bedrijf door de crisis gekomen?

‘Onze 3.000 medewerkers zijn grotendeels aan het werk gebleven. Je moet ook nagaan dat we veel met andere bedrijven samenwerken: beveiliging, afhandeling, winkeliers. Die staan niet bij ons op de loonlijst. We zijn nu bezig met de maatregelen die voortvloeien uit het protocol voor veilig en verantwoord vliegen. Dat kost eigenlijk meer werk dan normaal. Dan moet je als ceo uitkijken dat je niet te veel druk op je mensen legt. Ik dring er dan ook op aan dat ze nu echt vakantie nemen om fit en gezond te blijven.’ Een luchthavenbaas die tegen zijn personeel zegt dat ze vakantie moeten nemen in de zomer: dat geeft de ongewoonheid van de situatie wel aan.

Bijzonder veel vliegtuigen geparkeerd op Schiphol

Heeft u medewerkers moed ingesproken?

‘Elkaar. We hebben webinars georganiseerd waaraan 2.500 tot 2.900 medewerkers deelnamen. Dan zei ik dat ik ook niet precies weet wat de toekomst gaat brengen. Dat hoort bij leiderschap, vind ik. Niet pretenderen dat je het wél weet en zo schijnzekerheid bieden. Dan kun je die onzekerheid beter omarmen en de vraag stellen: hoe gaan we daar verstandig mee om? In deze crisis geldt, om Bill Clinton te parafraseren: it’s the communication, stupid!’

Het kabinet steunt KLM met 3,4 miljard. Krijgt Schiphol steun?

‘Wij maken gebruik van de NOW-regeling en daar blijft het bij. We willen zelfstandig door de crisis komen. Daar zijn we voor neergezet: om het zelf te doen. We willen niet terug naar de aandeelhouder.’

Is dat ook om te voorkomen dat de burger denkt: daar gaat ons geld heen?

‘Nee, dat begint bij jezelf.’

Wat vindt u van de eisen die het kabinet aan KLM stelt?

‘Ik ben het niet eens met de kritiek dat die eisen licht zijn. Op het gebied van duurzaamheid zijn ze verreikend. De vermindering van het aantal nachtvluchten gaat veel verder, naar 25.000 in plaats van 29.000. Er komt een bijmenging van duurzame brandstof van 14 procent in 2030. Dat is internationaal gezien een van de meest ambitieuze doelstellingen. KLM investeert zelf in de eerste biokerosinefabriekin Nederland. Wij ondersteunen dat, net zoals we op Rotterdam The Hague Airport het maken van synthetische brandstof ondersteunen.’

Wat als KLM toch wegvalt als uw ‘thuismaatschappij’?

‘Dat laat de overheid niet gebeuren, gezien het steunpakket. De rest is speculatie, een als/dan-vraag. Belangrijk is wat we samen willen bereiken. We zoeken de weg naar voren.’

Wat zal er straks anders zijn na de coronacrisis?

‘Gedrag van mensen is altijd lastig in te schatten. Maar zelfs als er straks een vaccin is en de 1,5-metersamenleving niet meer nodig is, zul je de trend zien doorgaan naar meer nadruk op hygiëne en contactloos reizen, bijvoorbeeld met behulp van gezichtsherkenning en biometrie. Het reizen wordt niet onmogelijk of onaangenaam, maar wel anders. Kijk maar wat 9/11 blijvend met de veiligheidsmaatregelen heeft gedaan. Dat zal nu weer zijn, want er kan weer een nieuwe pandemie komen.’

Het wordt dus niet business as usual?

‘Nee, en we moeten ook leren van deze periode. Er zijn de afgelopen jaren best fouten gemaakt. De groei is te snel geweest, met na de economische crisis van 2008 een te ongecontroleerd herstel van het aantal vluchten. Dat heeft tot weerstand in de samenleving geleid. Daarom willen we nu een meer gecontroleerd herstel.’

‘Er zijn de afgelopen jaren best fouten gemaakt’

Voor corona werd gesproken over groei van 500.000 naar maximaal 540.000 vliegbewegingen per jaar. Nu eerst die 500.000 maar weer zien te halen.

‘En daarna gematigd doorgroeien, met hopelijk een meer ontspannen politiek en maatschappelijk klimaat rondom de luchtvaart. Je zou de coronacrisis ook in termen van kansen kunnen zien, waarbij we een paar jaar extra hebben om te werken aan een duurzamer luchtvaart die beter in balans is met de leefomgeving.’

Wordt er straks niet anders tegen vliegen aangekeken? Is dat allemaal wel nodig? Kunnen we niet beter de trein nemen?

‘Of thuisblijven. Op korte termijn is dat effect er absoluut. Mensen moeten nadenken of een vliegreis naar het buitenland wel echt nodig is op dit moment. Bewust vliegen is verstandig. Wij proberen het zo veilig mogelijk in te richten voor wie toch wil of moet vliegen. Tegelijkertijd zeg ik: het op stap zijn in de wereld is een wezenlijke behoefte: economisch, sociaal en psychologisch. Je ziet mensen ook weer met de auto en de trein op vakantie naar het buitenland gaan.’

1,5 meter afstand houden hoeft niet in het vliegtuig, in andere sectoren wel.

‘We zijn precies één week de uitzondering geweest, daarna kwamen bus en trein er ook bij. De gezondheid van passagiers en werknemers is natuurlijk heel belangrijk. Daar zijn voor de luchtvaart internationale richtlijnen opgesteld, en daar houden we ons aan.’

Coronamaatregelen op SchipholGezondheidsverklaring invullen
Mondkapje op bij het inchecken, security, boarden en tijdens de vlucht‘
Gezondheidsobservanten’ in de terminal
Spatschermen, belijning en desinfectiepunten
Wegbrengers en halers worden verzocht buiten de terminal te blijven
Iedere vlucht heeft een eigen bagageband

Corendon ging weer op Turkije vliegen, waarvan premier Rutte zei: zou ik niet doen.

‘Er wordt gevlogen naar bestemmingen waar het mag. Daarnaast zijn er adviezen om wel of niet te gaan. Mensen moeten zelf de afweging maken of een reis noodzakelijk is of niet.’

Welke plannen kunnen in de prullenbak door corona?

‘Niet alle projecten om van 70 naar 75 miljoen passagiers per jaar te kunnen groeien, hoeven de komende tijd uitgevoerd te worden. Die investeringen kun je vooruitschuiven. Maar alles wat te maken heeft met veiligheid, duurzaamheid en kwaliteit gaat gewoon door.’

Schiphol op zee?

‘Ik was er voorstander van om daar serieus naar te kijken, want je moet een brede blik hebben naar de toekomst. Het kabinet heeft besloten om er zelf geen onderzoek naar te doen. Het was natuurlijk al een project voor de langere termijn.’

Heeft u nu de middelen wel om in duurzaamheid te investeren?

‘Vergeet niet dat zulke investeringen een positief verdieneffect hebben. Zo zijn we begonnen met een proef met de taxibot, een voertuig dat vliegtuigen over de luchthaven taxiet. Dat rijdt nu op een combinatie van stroom en diesel, en bespaart 50 tot 85 procent brandstof in vergelijking met zelf taxiënde vliegtuigen.’

Kan Schiphol duurzaamheid bij vliegtuigmaatschappijen afdwingen?

‘We spelen een stimulerende rol. Bijvoorbeeld met het differentiëren van de tarieven die wij hanteren voor maatschappijen. Stil en schoon vliegen is dan goedkoper bij ons. Maar we kunnen niet zeggen: alleen die brandstof en dat type vliegtuig. Dan staan we de volgende ochtend voor de rechter.’

‘Ik pleit ook regelmatig in Brussel voor een Europese bijmengverplichting voor vliegtuigbrandstof. Als je iets duurzaams wilt doen, doe het dan zo groot mogelijk, dus in elk geval Europees. Zo krijg je ook een level playing field voor bedrijven en doorbreek je het kip- en ei-probleem van vraag en aanbod.’

‘Als je iets duurzaams wilt doen, doe het dan zo groot mogelijk’

De discussie over Schiphol en over het economisch belang ervan komt straks ook weer terug.

‘Die discussie gaat niet alleen over Schiphol of de luchtvaart, maar over alle verbindingen die ons met de wereld verbinden. Nederland wordt steeds meer een dienstverlenend land. In de dienstverlening wordt twee keer zoveel gereisd als in de industrie. We willen bedrijven en hoofdkantoren naar Nederland halen. De luchtvaart is daar een essentieel onderdeel van. Het zenuwstelsel van de internationale economie. Na corona wordt de globalisering misschien minder, en gaan bedrijven nog eens goed kijken naar hun supply chain, of die wel zo mondiaal moet zijn. Maar dat neemt niet weg dat Nederland verbonden moet blijven met de economisch belangrijke regio’s in de wereld.’

Niet iedereen denkt er zo over.

‘Er zijn verschillende voorstellingen van wat we willen en moeten zijn. Je kunt zeggen: blijft maar lekker thuis, zonder luchtvaart en internationale economie redden we het ook wel. Ik ben daar niet zo van onder de indruk. De verwevenheid tussen Schiphol en de economie is glashelder. Welk getalletje daar precies bij hoort, vind ik minder belangrijk. Dat wéét je gewoon. Elk buitenlands bedrijf dat naar Nederland komt, noemt Schiphol en de internationale verbindingen als een van de eerste pluspunten. De echte vraag is niet óf er luchtvaart moet zijn, maar hoe de balans met omgeving en duurzaamheid wordt ingevuld. Net doen of Schiphol geen economische betekenis heeft, vind ik eerlijk gezegd onzin.’

Genoeg vrachtvluchten?Het vrachtverkeer op Schiphol heeft in zekere zin baat gehad bij corona. Terwijl passagiersvluchten geschrapt werden, gingen vrachtvluchten nog wel door. ‘De coronacrisis heeft ook aangetoond hoe belangrijk vracht is, door de vluchten met medicijnen en mondkapjes’, zegt ceo Dick Benschop. Minder nachtvluchten zal ook gevolgen hebben voor de vrachtvluchten die dan vaak plaatsvinden. ‘We gaan zeker zorgen dat daar voldoende ruimte voor blijft, want vracht is onderdeel van onze economische betekenis voor Nederland.’