Benschop (Shell): 'Op Klimaattop Parijs moét iets gebeuren'

03-09-2015

'Zonne-energie wordt waarschijnlijk later deze eeuw de dominante energiebron', zegt Dick Benschop, president-directeur van Shell Nederland. Toch gaat Shell voorlopig door met boren naar olie en gas, omdat de wereld daarom vraagt. 'Je zou willen dat je de energietransitie in één keer kunt regelen.'

In de ontvangstruimte van het Shell-gebouw hangt een foto van een afgebrokkelde ijsberg. Die zou je eerder bij Greenpeace verwachten. Shell heeft toch meer het imago van fossiele reus die eerder bijdraagt aan de opwarming van de aarde dan ertegen strijdt. Onlangs is Shell zelfs begonnen met proefboringen in het Noordpoolgebied. 'Nou, hoho, Alaska', nuanceert Dick Benschop, president-directeur van Shell Nederland. 'Dat ligt wel in het Arctisch gebied, maar is nog niet de Noordpool.'

Maar toch, meneer Benschop, dat is wel het beeld van Shell in de samenleving.
'Ik denk dat wij meer doen aan duurzaamheid dan veel mensen weten. Shell is meer dan olie en gas. Het wordt onderschat hoe breed in de energiewereld wij actief zijn.'

Schetst u dan eens het Shell van de toekomst, zeg in 2050?
'Je kunt niet zeggen: dan is Shell zoveel procent olie, zoveel procent gas en zoveel procent duurzaam. Dat hangt van veel zaken en ontwikkelingen af. Momenteel zijn er twee grote krachten actief in de energiewereld. Enerzijds de groei van de vraag naar energie, die wordt gedreven door de groei van de welvaart en van de wereldbevolking. We gaan van zeven naar negen miljard mensen. Europa zal minder energie gaan gebruiken, de VS misschien ook, maar de opkomende landen in Azië en Afrika gaan méér energie gebruiken. Mondiaal gaat het om tientallen procenten meer.'

'De andere kracht is het effect van dat energiegebruik, in de vorm van luchtverontreiniging, opwarming en klimaatverandering. Dat komt vooral door het gebruik van steenkool, maar ook van olie en – veel minder – van aardgas. Kolen en olie zijn op dit moment bovendien erg goedkoop.'

Dat klinkt niet heel erg duurzaam.
'Het is waarschijnlijk dat zonne-energie in de tweede helft van deze eeuw de dominante energiebron wordt, maar ook dan zullen er nog fossiele bronnen worden gebruikt. Zelfs het scenario waarbij de opwarming beperkt blijft tot 2 graden (het niveau waarop de gevolgen nog beheersbaar zijn, red.), gaat daarvan uit.'

En blijft Shell dus vrolijk olie en gas winnen?
'Ja, maar we kijken ook naar andere vormen van energie. We investeren bijvoorbeeld in een zonne-energieproject in Oman waarbij met spiegels stoom wordt gegenereerd, als alternatief voor aardgas. In Engeland en Canada investeren we in afvang en opslag van CO2. We hebben een grote biobrandstoftak. Als je bij een Shell-station tankt, zit daar 5 procent biobrandstof bij. Veel mensen weten dat niet. We investeren ook in energie-efficiency bij onszelf en onze klanten. Dat lijkt paradoxaal, maar is dat niet: efficiency is een belangrijke drijfveer voor iedereen.'

'Sommige toepassingen zitten nog in de R&D-sfeer. Uit zonne-energie kun je bijvoorbeeld ook brandstof maken. En een overschot aan windenergie kun je omzetten in waterstof en vervolgens mengen met aardgas. Zo kunnen we vernieuwingen tot stand brengen.'

In het verleden heeft Shell toch juist investeringen in zonne-energie afgebouwd?
'Dat ging om de productie van zonnepanelen. We zijn nu eenmaal geen maakbedrijf. Het is ook maar goed dat we die tak hebben verkocht, want veel van die fabrieken stonden in Europa en die zijn failliet gegaan door de Chinese concurrentie.'

'Waar het voor ons nu om gaat, is de groei van gas, dat een stuk schoner is dan olie, te combineren met de ontwikkeling van duurzame energie. Die moet economischer worden, minder afhankelijk van subsidie. Daarnaast zijn er altijd andere bronnen nodig naast wind en zon.'

Zo blijft de opwarming beperkt tot 2 graden?
'Het zal moeilijk zijn, en de tijd dringt. Daarom moet er op de klimaattop eind dit jaar in Parijs iets gebeuren. Een positieve ontwikkeling is dat alle landen dit keer meedoen en een doelstelling hebben bepaald voor het terugdringen van de uitstoot. Dat is mooi, maar de volgende vraag is hoe zij die doelstelling kunnen realiseren. Daar kan het westen bij helpen. Daarom hebben wij met andere internationale energie-intensieve bedrijven een oproep gedaan om te komen tot een mondiaal systeem van CO2-beprijzing. Dat is de meest effectieve, marktgerichte en innovatie uitlokkende manier om de uitstoot terug te dringen. In de tussentijd mag het huidige Europese CO2-handelssysteem de concurrentiepositie van energie-intensieve bedrijven niet schaden. Die mogen niet worden weggejaagd naar landen waar geen CO2-beprijzing is.'

Wanneer komt het moment voor Shell om uit Nederland te vertrekken?
'Dat is niet iets waar wij nu mee bezig zijn. Maar een bedrijf als Tata Steel heeft nadrukkelijk om aandacht gevraagd voor de eigen concurrentiepositie. Dat moet serieus worden genomen.'

De opkomende landen zullen in Parijs zeggen dat zij ook recht op groei hebben.
'Natuurlijk, zolang ze maar niet door dezelfde curve gaan als het westen. De kunst is dat zij zich op een minder energie-intensieve manier moeten ontwikkelen dan wij hebben gedaan. Wij kunnen met onze nieuwste technieken laten zien hoe dat moet. Maar dan moeten we niet tegelijkertijd zelf meer kolen verstoken. Daarmee is Europa, dat het hoogste woord heeft over klimaatbeleid, een beetje de risee van de wereld geworden.'

'In het Energieakkoord heeft Nederland afgesproken dat vijf van de zeven bestaande kolencentrales dichtgaan. Er zijn er nog twee uit de jaren negentig, die zouden ook op afzienbare termijn dicht moeten, vind ik. Dan hebben we nog de nieuwe centrales die na 2003 zijn gebouwd. Daar moet ook over worden nagedacht. Er staan nu gloednieuwe schone gascentrales stil – dat klopt niet.'

Gunstig voor Shell als goedkope kolen worden uitgebannen ten gunste van gas.
'Ja, maar achter elke energietransitie moeten belangen zitten, anders gebeurt er niks. Het algemeen belang wordt zo verbonden met ons bedrijfsbelang. Veranderingen in de energievoorziening komen tot stand in een combinatie van bedrijfsinvesteringen, innovaties, overheidsbeleid en consumentengedrag.'

Hoe past boren in Alaska daarin?
'De bestaande velden raken leeg, dus om alleen maar de productie op peil te houden, moeten we investeren in nieuwe velden. Dan kun je discussiëren over waar je moet boren. Wij denken dat boren in Alaska verantwoord en zorgvuldig kan. De Amerikaanse regering heeft niet voor niets toestemming gegeven.'

'We zouden actiever kunnen zijn in het maatschappelijk debat daarover. Misschien hebben we ons als industrie in het verleden te passief opgesteld. De houding was: wij doen ons werk wel. In het debat kunnen we realisme brengen, en een perspectief op ontwikkeling bieden.'

Bent u niet bang op een dag wakker te worden in een wereld waarin iedereen overgestapt is op duurzaam, behalve Shell?
'Nee. Het energiesysteem is groter dan iedereen denkt. Het gaat niet alleen om winning, maar ook om opslag, transport en conversie. Het systeem is kapitaalsintensief en verandert langzaam. Je zou hopen dat je de transitie in één keer kon regelen. Er zijn altijd grote investeringen nodig om verschuivingen te krijgen.'

Wie is Dick Benschop?

Na een studie geschiedenis begon Dick Benschop (57) in 1984 als leraar in dat vak. Na een jaar stapte hij over naar de PvdA, waar hij persoonlijk medewerker van Joop den Uyl en Wim Kok werd. In 1992 werd hij directeur van het partijbureau. Tussen 1994 en 1998 was hij zelfstandig adviseur. In 1998 werd hij benoemd tot Commissaris voor de Media en later dat jaar staatssecretaris voor Buitenlandse Zaken. Van de politiek stapte hij over naar Shell, onder meer in Kuala Lumpur. Sinds 2011 is hij president-directeur van Shell Nederland.

 

Gaswinning in Nederland onder druk

Ondanks het terugschroeven van de winning in Groningen blijft Nederland als producent van en markt voor gas belangrijk voor Shell. De voorraad en het gebruik in Nederland zullen teruglopen, maar daar staat een ontwikkeling als lng (vloeibaar gas) tegenover, stelt Dick Benschop. Hij verwacht dat lng de plek van diesel- en stookolie in het vrachtvervoer op de weg en op het water gaat overnemen.

Benschop is niet bang dat Nederland afhankelijk wordt van Russisch gas. 'De gasmarkt begint net zo diep als die van olie te worden. Er zijn genoeg alternatieven. Vloeibaar gas kun je per schip importeren, het hoeft niet allemaal per pijpleiding. Ons eigen beleid als Shell is om in zoveel verschillende landen te zitten dat we niet afhankelijk zijn van één land.'