De Vereniging van Openbare Biblotheken (VOB) komt op voor de belangen van openbare bibliotheken in Nederland. Directeur Klaas Gravesteijn vertelt.
Wat is er te vertellen over de branche en branchevereniging?
‘In Nederland bedienen 150 openbare bibliotheken één of meer gemeenten. Dat is vastgelegd in de Wet Stelsel Openbare Bibliotheekvoorzieningen. Ze worden voor 80 tot 90 procent door die gemeenten gefinancierd. Daar gaat jaarlijks ongeveer 500 miljoen euro in om. De kleinste bibliotheek heeft 1,3 fte aan medewerkers, de grootste rond de 200. De VOB is een klassieke branchevereniging met drie aandachtsgebieden: werkgeverschap, lobby en kennisuitwisseling organiseren. Op ons kantoor in Utrecht werken daar negen medewerkers aan.’
Hoe lang bent u al directeur en wat is uw achtergrond?
‘Ik ben sinds juli 2021 directeur, nadat ik in 2018 bij VOB in dienst kwam als verenigingsmanager. Die functie had ik eerder in andere sectoren, bijvoorbeeld tien jaar lang bij de NVZ, de branchevereniging voor de was- en reinigingsmiddelenbranche.’
Welke actuele kwesties spelen er momenteel voor jullie?
‘Sinds 2010 is er flink bezuinigd op bibliotheken, soms tot wel 30 procent. Hierdoor zijn vestigingen verdwenen en is het voorzieningenniveau uitgehold. Onder andere door grote maatschappelijke opgaven als ongeletterdheid, digitale ongeletterdheid en de toenemende maatschappelijke tweedeling wordt de rol van de bibliotheek weer meer gezien. Daarom investeert het kabinet in een volwaardige en toekomstbestendige bibliotheek in elke gemeente. Bibliotheken gaan daardoor een renaissance doormaken. De eerste uitvoeringsfase begint nu, daar praten we volop over mee. Dit jaar komt er 20 miljoen euro bij, in 2024 40 miljoen en daarna jaarlijks 60 miljoen.
Ook de inrichting van Informatiepunten Digitale Overheid in bibliotheken is een belangrijk onderwerp. Die zijn twee jaar geleden in het leven geroepen voor vragen over het contact met de digitale overheid.
Op het gebied van werkgeverschap zijn we bezig met de cao-onderhandelingen. Er zijn forse looneisen. We willen medewerkers een fatsoenlijk loon betalen, maar subsidies voor bibliotheken worden meestal niet geïndexeerd. Dat speelt overigens in de hele culturele sector. Ten slotte zijn we een brancheopleiding aan het inrichten. Dat is onder meer nodig vanwege een vergrijzend personeelsbestand en de behoefte aan goed opgeleide professionals.’
Wat zijn belangrijke lobbypunten?
‘Vooral het gesprek met het Rijk, gemeenten en provincies over het streven naar een volwaardige bieb in elke gemeente en de wettelijk vastgelegde zorgplicht van gemeenten daarbij. Staatssecretaris Uslu heeft het onderwerp goed op het netvlies, dat helpt enorm.’
Hoe ziet u de toekomst van uw branche?
‘Die zie ik positief tegemoet, omdat bibliotheken in samenwerking met gemeenten en andere partners hun positie in lokale gemeenschappen hebben kunnen uitbouwen en verstevigen. Ze hebben de slag gemaakt van uitleenfabriek naar maatschappelijk-educatieve instelling. De staatssecretaris noemt de bieb de meest democratische instelling. Een plek waar je niemand probeert je iets te verkopen of een geloofsovertuiging op te dringen. Waar je terechtkunt voor informatie, ontwikkeling of ontmoeting en debat, en kennis kunt maken met literatuur en cultuur.
De VOB blijft nodig als gesprekspartner met externe stakeholders, bijvoorbeeld nu met de energiecrisis. Ik geloof in het collectief, al is het niet altijd makkelijk om het gezamenlijk belang te vinden. Verder signaleren we trends bij onze leden en onze omgeving.’
Waarom zijn jullie lid van MKB-Nederland?
‘We zijn lid via Federatie Cultuur. Vanuit onze werkgeversrol zien we het belang om samen op te trekken. Bij MKB-Nederland zit veel kennis over bijvoorbeeld bedrijfsvoering, aanbestedingen, wet- en regelgeving en arbozaken. Maar ook tijdens de covidcrisis was MKB-Nederland een belangrijke steunpilaar. En via de koepel bereiken we Den Haag op een andere manier.’
Met welke branchedirecteur zou u weleens een dagje willen ruilen?
‘Wat me nu te binnen schiet vanwege de hectiek in die sector: de directeur van LTO. Die branche lijkt totaal niet op de mijne. Maar het lijkt me een interessante baan op dit moment. Je zit midden in een urgent dossier met alle kanten op stuiterende belangen en met leden van gematigd tot radicaal.’
